Hebban Boek van de Maand #9: 'Fatsoenlijke mensen stelen olifanten' van Peter Hammarbäck
Inleiding
Suzette Eikelenboom
Dieren opsluiten in hokjes zodat mensen naar ze kunnen kijken onder het mom van educatie (voornamelijk voor kinderen) – het is een trieste realiteit. Het liefst zou ik vandaag nog alle fokprogramma’s afgeschaft zien worden, ook als dat betekent dat sommige soorten uitsterven. Dat wij als mensheid veel van panda’s als soort houden en ze ondertussen met uitsterven bedreigen is ons probleem, daar zou geen individu in een dierentuin voor hoeven lijden.
Eerlijk gezegd was ik dan ook een beetje huiverig toen Sander enthousiast zei dat hij het Boek van de Maand van mei had gevonden. Want het gaat over een dierentuin en ik twijfelde een beetje aan wat voor boodschap dit boek over wilde brengen. Hebben alleen exotische dieren recht op vrijheid, omdat wij hen nu eenmaal als 'wilde dieren' beschouwen? Zijn dierentuinen wél oké als ze alleen gedomesticeerde en/of nationale dieren houden, zoals varkens en geiten op een kinderboerderij? Maar als we echt om dieren geven, zouden we dan niet opvangcentra voor ze moeten opzetten, waar ze in alle rust en privacy oud kunnen worden, in plaats van ze te profiteren via een winstgevend bedrijf?
Over de boodschap hoefde ik me uiteindelijk geen zorgen te maken; Peter Hammarbäck schreef een niet-moraliserend boek dat je even aan de buitenwereld doet ontsnappen, maar je wél aan het denken zet. Onder andere via Adams karakterontwikkeling laat de auteur duidelijk zien dat de dieren de slachtoffers zijn. Fatsoenlijke mensen stelen olifanten deed me veel denken aan de jeugdboeken Jefferson van Jean-Claude Mourlevat en Alle dieren levend en vrij van Mariken Jongman, met alle luchtigheid, bizarre taferelen en humor van dien, maar geschreven voor volwassenen.
Fatsoenlijke mensen stelen olifanten
Peter Hammarbäck, vertaald door Edith Sybesma
Verschijnt op 7 mei bij uitgeverij Mozaïek
Adam werkt als dierenverzorger is een Stockholmse dierentuin. Wanneer de directeur olifanten en leeuwen overneemt van een circus in een poging om bezoekers aan te trekken, komt hij in actie om de dieren te redden van een treurig bestaan.
Samen met collega en dierenvriend Natalie bekokstooft hij een grandioos plan om de exotische viervoeters vrij te laten in Kenia. Gaandeweg bloeit de liefde op tussen de twee …
De ontdekker
Sander Verheijen
Op een bepaalde manier is dit Hebban Boek van de Maand een reactie op alle angstige berichtgeving uit een wereld die in de fik staat. Het is geen antwoord op de grote vraagstukken die ons in het nieuws worden aangereikt maar een stukje good old 'escapism'. Het boek is een fun read in de traditie van De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween van Jonas Jonasson en Angstige mensen van Fredrik Backman. Een verhaal dat aanvangt met een dode koala, wat slechts het begin is van een reeks opmerkelijke gebeurtenissen in een kleine Zweedse dierentuin waar even eerder een nieuwe directeur de scepter is gaan zwaaien. De vrouw, die haar sporen heeft verdiend in het managen van een supermarkt, neemt de retailwetten ter hand om de dierentuin van de ondergang te redden. Dierenverzorger Adam kijkt het met lede ogen aan en begint een vorm van verzet tegen haar plannen. Ondertussen wordt hij verliefd op Natalie, de leeuwentemmer van het circus dat onderhandelt over de verkoop van de 'wilde' circusdieren aan dierentuin. Samen bedenken ze een onmogelijk plan dat even nobel als absurd is. Een soms scherp, soms flauw, maar altijd vermakelijk boek dat je leest om de boze buitenwereld even te vergeten.
Over het Hebban Boek van de Maand
Hebban heeft haar eigen Boek van de Maand. Met dit initiatief richten we ons op nieuwe boeken die volgens ons extra aandacht verdienen. Dit zijn vooral niet de boeken waarvan we aannemen dat ze de weg naar de lezer toch wel zullen gaan vinden. Het panel van het Hebban Boek van de Maand richt zich op literaire romans, spannende boeken en verhalende non-fictie en bestaat uit de voltallige Hebban Crew.
Het Hebban Boek van de Maand wordt de hele maand onder de aandacht gebracht op Hebban en op onze socials. We nodigen onze lezers uit het boek te lezen en hun mening te delen onder dit artikel, op de boekpagina of in een persoonlijke recensie. Ook organiseren we elke maand een speciale leesclub rondom het boek én bieden we een discussieset aan voor leesgroepen die zelfstandig met het boek aan de slag willen, binnen of buiten Hebban. Wil jij alle Boeken van de Maand met ons meelezen? Doe mee aan de Hebban Boek van de Maand Challenge 2023-2024!
De leeservaringen
Debbie van der Zande
Dieren in dierentuinen, er is weinig triesters dan dat. Nou ja, er is heel veel nóg triester dan dat, maar wilde dieren achter tralies is zeker ook een verdrietige bedoening. Eigenlijk zouden dierentuinen zo ingericht moeten zijn dat je slechts met moeite af en toe een glimps van een dier opvangt. Dat de dieren zo veel ruimte en verstopplek hebben dat ze zich daadwerkelijk kunnen gedragen zoals ze in het wild zouden doen. Wist je dat tijdens de coronalockdowns dieren in gevangenschap over de hele wereld zich anders gingen gedragen? Door niet meer gestoord te worden door mensenmassa's, schreeuwende kinderen, huilende baby's en roepende aandachtstrekkers voelden zij zich veel ontspannener, trokken ze zich minder terug en gebruikten ze de ruimte die ze hadden beter. Hammarbäcks roman toont een fijn stukje verzet tegen gevangenschap van prachtige, enorme, majestueuze wilde dieren. Zoals hoofdpersoon Adam zegt: 'Voor een dier, elk dier, is het waarschijnlijk het beste om nooit een mens tegen te komen.' Ik neem de ongeloofwaardigheden die het boek hier en daar bevat voor lief met zo'n verstandige boodschap.
Roos Wolthers
‘Typisch Hollywood’, zo werd dit boek in een van onze redactiemeetings omschreven. En Fatsoenlijke mensen stelen olifanten is in eerste instantie inderdaad een typische Hollywood-romcom. Bijzondere setting: check! Boy meets girl: check! Flauwe grapjes, grand gesture, dramatische climax: check, check, check! Je hebt bijna niet door dat er ondertussen serieuze thema’s en gecompliceerde vragen aan je worden voorgeschoteld: over de manier waarop we in onze samenleving met dieren omgaan, over medeplichtigheid en individuele verantwoordelijkheid. De twee wereldverbeteraars-in-spe beginnen vol naïef optimisme aan een schijnbaar onmogelijke missie en leren: nee, je kunt wereldproblemen niet in je eentje oplossen, maar: ja, je kunt de wereld wél een klein beetje beter maken. Een mooie, hoopvolle boodschap die motiveert om zelf ook je verantwoordelijkheid te nemen. Met zo’n boodschap zijn de stereotiepe beschrijving van Oost-Europeanen en de grappende manier waarop er over dieetcultuur wordt geschreven wel des te pijnlijker.
Anouk van der Zee
Toen ik voor het eerst een boek las met een vrij absurd gegeven, begreep ik de hype niet. Ik kon de hele 'maar niemand zou dat écht doen'-mentaliteit niet loslaten. Inmiddels heb ik geleerd hoeveel plezier het geeft om boeken als Fatsoenlijke mensen stelen olifanten te omarmen. Daardoor kon ik ten volle genieten van dit heerlijke boek. De humor is goed in balans met de aanklacht tegen dierenleed, de behoefte om als mens het juiste te doen wordt afgewogen tegen wat er werkelijk in het belang van de dieren is. Maar als er één reden is om je volledige erfenis in te zetten, dan is het wel om datgene te beschermen wat je het meest liefhebt. Hoe grappig en luchtig deze roman ook is, er zitten meerdere lagen in, waardoor je wel degelijk na gaat denken over de wereld en jouw rol in het grote geheel. Een boek hoeft geen hoogstaande literatuur te zijn om je blik te verruimen en je wereld te veranderen. Je moet alleen dat ene moment van inzicht hebben, die klik, dat zaadje van twijfel. Daarom blijf ik het zo belangrijk vinden om werkelijk alles te proberen – je weet maar nooit wanneer je datgene tegenkomt waardoor je diep gaat nadenken over intenties, inzet en uitkomst. Wat doe ik, en is niets doen ook iets doen?
Martijn Lindeboom
Voor mij past dit boek heel goed in de maand dat we hem gelezen hebben: Lees Eens Wat Anders, want dit luchtige verhaal met stevige thema's had ik niet uit mezelf opgepakt. Al vind ik de titel wel vrij briljant: kennelijk intern tegenstrijdig, bijzonder onpraktisch én met olifanten... Het voordeel van de twijfel dus, zeker toen Sander erg enthousiast bleek te zijn. De setting en de hoofdpersoon deden me aan een aantal Hollywoodfilms denken (zoals Roos al zegt), maar er zit wel meer diepte in Adam, met zijn vreemd verlopen verleden in Zweden én Kenia, dan de gemiddelde film. De interacties die hij heeft met de andere werknemers (en die maffe baas) zijn enigszins vervreemdend, net als zijn reacties op de kleine en grote rampen die om hem heen gebeuren, maar dat maakt hem wel een interessant figuur (waarbij ik me steeds af bleef vragen of en wanneer er een labeltje aan hem zou worden gehangen). Ook de consequente en opzettelijke herhaling van allerlei trekjes, situaties en reacties zorgen voor leuke situaties. En dan het grote gebaar: het klopt met alle overdenkingen, ervaringen en eigenaardigheden van Adam die je gedurende het verhaal hebt leren accepteren.
Over de auteur
De Zweedse Peter Hammarbäck (1983) is journalist en schrijver. Hij was hoofdredacteur van verschillende tijdschriften en heeft freelancewerk gedaan in Oost-Afrika. Fatsoenlijke mensen stelen olifanten is zijn debuut.
Lees mee in de Hebban Boek van de Maand Leesclub
Elke maand wordt er een Hebban Leesclub georganiseerd met het gekozen Boek van de Maand. Lijkt het je leuk om over dit boek te praten met andere gepassioneerde Hebban-lezers? Schrijf je dan snel in voor de Hebban Leesclub. We verloten 10 leesexemplaren onder gemotiveerde lezers voor een groepsbespreking van dit boek op Hebban. Je kunt je inschrijven tot en met 7 mei.
Wil je liever met je eigen leesclub aan de slag? Elke maand vind je in het bekendmakingsartikel een speciaal ontworpen discussieset met vragen die zijn toegespitst op het gekozen Hebban Boek van de Maand. De discussieset voor Fatsoenlijke mensen stelen olifanten volgt binnenkort!
Auteursafbeelding: © Christopher Hunt via uitgeverij Mozaïek
