SPECIAL

Eveline Aendekerk

Heel Nederland Leest, de Boekenweek of Zomerlezen: deze campagnes moet iedere Hebban-lezer wel ooit gezien hebben. Eveline Aendekerk is de directeur van de organisatie achter deze campagnes: de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB). Sinds 2021 is ook Hebban onderdeel van deze leesbevorderingsorganisatie. Maar wat voor lezer schuilt er eigenlijk achter de directeur?

Tekst: Wilke Martens. Foto: Keke Keukelaar.

'Boeken lopen als een rode draad door mijn leven'

Een campagne om meer te lezen heeft Eveline zelf nooit nodig gehad. Al van jongs af aan was ze gefascineerd door lezen. 'Als kleuter had ik al een obsessie met lezen, terwijl ik het niet eens kon. Een van mijn vroegste herinneringen is dat ik aan mijn moeder vroeg of ze woorden op papiertjes kon schrijven. Die hing ik boven mijn bed. Urenlang keek ik gebiologeerd naar zo’n briefje. Stofzuiger, stond erop. Dat kon ik niet zelf lezen, maar mijn moeder had gezegd dat dat er stond.'

Eveline stond te popelen om naar school te gaan, want daar zou ze leren lezen. 'Ik kon niet wachten! Maar toen ik in de pauze van de eerste schooldag werd opgehaald door mijn moeder, was ik in tranen. Ik kon nog steeds niet lezen, terwijl ze dat had beloofd.'

Uiteindelijk accepteerde Eveline dat het even zou duren om te leren lezen, maar later haalde ze alle verloren leesuurtjes in. Terwijl haar jongere zus buiten speelde, installeerde Eveline zich op zolder in haar leesstoel met kussens en dekentjes. En een stapel boeken natuurlijk. 'Iedere woensdag gingen we naar de bibliotheek om boeken uit te kiezen. Ik leende het maximumaantal, mijn moeder ook. Ik ken haar eigenlijk niet anders dan met een boek in de handen. Ik denk dat ze zoveel las om zich intellectueel te voeden, want vrouwen moesten in die tijd in Limburg nog stoppen met werken als ze trouwden.'

Voor Eveline waren boeken niet alleen om te lezen, maar ook om mee te spelen. 'Met de buurtkinderen speelde ik wel eens "biebje", dan ging ik zogenaamd allemaal boeken afstempelen die zij leenden. Of we speelden winkeltje. Ik was dan de bank en anderen moesten bij mij inleveren wat ze verdiend hadden. Dat bazige zat er wel vroeg in! Soms speelden we ook "schooltje" en moesten mijn zusje en een buurmeisje "verplicht" naar school. Dat vonden ze helemaal niet leuk, maar daardoor konden ze wel extra vroeg lezen. Daar waren ze me later wel dankbaar voor.'

Geen bibliotheekacademie, maar de financiële

Na de middelbare school wilde Eveline graag naar de bibliotheekacademie. Vanwege de hoge werkloosheid in de jaren tachtig nam ze een ander besluit. 'Mijn moeder zorgde voor de kinderen en mijn vader werkte bij een accountantskantoor. Ik kom echt uit een middenstandsgezin, waar geen geld was voor luxe. Op wat kinderboeken na, hadden we thuis geen boeken bijvoorbeeld. Ik voelde soms ook wel dat er geldzorgen waren. Mijn vader drong er daarom wel op aan dat ik het beste een studie kon kiezen waar je een goede baan mee kon vinden.'

Wat onvermurwbaar was, was Evelines wens om in Amsterdam te studeren. 'Vanaf mijn dertiende ging ik op tienertoer naar Amsterdam. Daar zag iedereen er bijzonder uit, thuis in Roermond vond ik alles veel te bekrompen. Zelf was ik een beetje excentriek, met paarsig haar en een afwijkende kledingstijl. In Amsterdam voelde ik me meteen thuis, ik wilde per se daar studeren. Toen ik bij de zus van mijn vriendin een flyer zag van de Amsterdamse Academie voor Bank en Financiën was de keuze snel gemaakt. Het zat in Amsterdam én ik zou er vast een goede baan mee vinden.'

Haar studie had misschien niets met boeken te maken, maar haar liefde voor literatuur bleef. 'Ik vond de studie heel leuk, maar tijdens college zat ik vaak met mijn neus in andere boeken. Dan las ik Ik ook van jou, bijvoorbeeld. En omdat ik naast mijn studie veel werkte, had ik geld om zelf boeken te kopen. Ik kocht alle Rainbow-pockets, en de dikke pillen van A.F.Th van der Heijden.'

Snel en gehaaid

Ondanks al het lezen, had Eveline haar studie met goed resultaat afgerond. En ze kreeg gelijk over die goede baan: na haar stage bij KPMG kreeg ze daar een baan aangeboden. 'Op mijn 23e was ik managementconsultant en adviseerde ik banken en verzekeringsmaatschappijen. Ik voelde me helemaal het vrouwtje, met mijn goede baan, mobiele telefoon en leaseauto.'

Toch ging het na een jaar of zes kriebelen. 'Omdat ik zoveel bedrijven van binnen zag, heb ik er heel veel geleerd. Het analytische denken kon ik hier helemaal in kwijt, maar ik miste creativiteit. Bij elke klant vertelde ik toch steeds een beetje hetzelfde verhaal.' Eveline besloot te stoppen en kwam via een oude bekende terecht bij Lost Boys, een techbedrijf. 'Dat was een hele andere wereld. In plaats van strak in pak, zaten medewerkers daar in hun kloffie met een laptop in de vensterbank. Het was een rare tijd, want de internetbubbel was net gebarsten en ik moest de hele reorganisatie leiden.'

Veel tijd om te lezen had Eveline in deze periode niet, want na de reorganisatie stond ze zelf als interim-directeur aan het roer van het bedrijf. 'Daarna kwam er een kantelpunt in mijn leven. Ik en mijn partner, die ik op mijn dertigste had leren kennen, wilden graag kinderen. Inmiddels was ik 35 en het was niet gelukt om zwanger te raken. Ik vroeg me toen heel erg af wat ik zou achterlaten in de wereld als ik geen moeder werd. Dat hele gehaaide, snelle wereldje was me gaan tegenstaan. Ik koos ervoor om alles om te gooien: ik verbrak de relatie en vertrok naar Bolivia.'

Bibliotheekjuf in Bolivia

Via via had Eveline een vrijwillige baan gevonden als bibliotheekjuf in Cochabamba in Bolivia. 'Gelukkig kon ik met dit vrijwilligerswerk mijn oude liefde voor boeken weer oprakelen. Ik had een snelcursus Spaans gedaan en was vertrokken met mijn spaargeld; ik had het echt even nodig om mijn leven op z’n kop te zetten. De bibliotheek hoorde bij een schooltje, in een vrij arme wijk net buiten de stad. Er waren wel boeken in de bibliotheek, maar niet heel veel en de kinderen mochten ze niet mee naar huis nemen. Ik moest dus activiteiten verzinnen om ze daar aan het lezen te krijgen. Op de eerste dag dat ik de deuren van de bieb opengooide, renden de kinderen naar binnen. "Sjek, sjek, sjek," riepen ze. Ik snapte er niks van, maar ze wezen naar een televisie en een dvd-speler. Ze wilden Shrek zien. Het lukte niet om ze aan de boeken te krijgen, dus gaf ik me gewonnen en zette de film aan …'

Met de tijd groeide de band met de kinderen en stonden ze wel open voor andere activiteiten dan film kijken. 'Ik raakte bevriend met een van de juffen en woonde een keer een van haar lessen bij. Het viel me op dat kinderen gedrild werden om vragen goed te beantwoorden. Als je bijvoorbeeld in het Engels vroeg hoe het met ze ging, kreeg je een standaardzinnetje terug. Samen met een Boliviaanse leerkracht maakte ik een plan om het anders te doen. Ik kocht een stapel kranten en vroeg de kinderen wat het belangrijkste nieuws was. Na een paar minuten vroegen ze wat het goede antwoord was … Ze snapten niet dat ze hun eigen mening konden geven. Vanaf dat moment zijn we meer oefeningen met hen gaan doen waarmee ze hun eigen mening en kompas konden ontwikkelen. Ze kregen er veel zelfvertrouwen van!'

Impact voor jongeren

Na een half jaar keerde Eveline terug naar Nederland, gewoon naar haar eigen vertrouwde omgeving. 'Eigenlijk was het voor mijn vertrek al duidelijk dat mijn partner en ik samen verder wilden. Kort nadat ik weer thuis was vroeg hij me ten huwelijk. En we besloten om nog eens te proberen onze kinderwens te vervullen. Met medische hulp is dat gelukt, we hebben twee zoons.'

Wat werk betreft zat ze ook niet stil. Eveline vertelde aan iedereen wat ze in Bolivia gedaan had. 'Ik vond leiderschapsontwikkeling bij jongeren zo belangrijk, daar wilde ik graag iets mee. Maar eigenlijk was ik al in gesprek met Google om de Nederlandse tak te gaan leiden. Verschillende mensen wezen me toen op de vacature bij Dance4life, de organisatie die jongeren bewustmaakt van hiv. Ik ging veel liever voor die baan en heb er uiteindelijk elf jaar gewerkt.'

De belangrijkste ontwikkeling die Eveline bij Dance4Life in gang zette, was dat de boodschap niet langer alleen over hiv ging maar om seksuele gezondheid in het algemeen. 'Alleen maar dansen met z’n allen om hiv op de kaart te zetten vond ik niet genoeg. Ik wilde weten hoe we écht iets konden veranderen. Met allerlei bureaus heb ik laten onderzoeken hoe we impact konden maken en het gedrag van jongeren konden veranderen. Want niet alleen hiv was een risico in veel landen, maar ook andere soa's of ongewenste zwangerschappen.'

Modemeisje én boekennerd

Door impact te maken een gedragsverandering bewerkstelligen: die insteek nam Eveline mee naar CPNB. 'Een kennis vertelde me dat ze een nieuwe directeur zochten en vond dat echt wat voor mij. Ik wist eigenlijk niet eens wat de CPNB was, maar kende natuurlijk wel de Boekenweek. Dat sprak me heel erg aan, dus ik solliciteerde. Toen ik de baan kreeg ontstond er wel een beetje ophef in de boekenwereld. Velen vonden me niet geschikt, omdat ik nooit eerder in de boekenbranche gewerkt had.'

Ze was een vreemde eend in de bijt en werd ook hard aangepakt in de media. 'Ik heb niet altijd handige uitspraken gedaan in verschillende interviews, maar hoe daar op gereageerd werd vond ik soms best heftig. Door mijn corporate achtergrond leek ik iets te representeren waar "echte boekenliefhebbers" niet voor stonden. Ook vertelde iemand dat ik onder een vergrootglas lag omdat ik vrouw ben, en van mooie kleding hou. Blijkbaar was er een hardnekkig beeld dat alleen stoffige mensen van boeken houden. Waarom zou een "modemeisje" niet óók een "boekennerd" kunnen zijn?'

De positieve keerzijde van al deze ophef was dat duidelijk werd dat de CPNB ertoe doet. 'We kunnen impact maken. We zijn er voor het boekenvak, maar het boekenvak is niets zonder de lezer. Daarom heb ik ervoor gekozen om ons veel meer te richten op de lezer. Om die reden hebben we Hebban.nl erbij gehaald, zetten we meer in op thrillers, op Zomerlezen. En ik wil nog veel meer mensen bereiken. Als iemand die alleen in de vakantie leest, ook eens besluit een thriller te kopen tijdens de Thrillerweken, dan maak je verschil.'

Persoonlijke Reading Challenge

Zelf is Eveline dol op de Reading Challenge van Hebban. 'Van de Reading Challenge zou ik graag een landelijke campagne maken, waar je ook met je gezin of vriendengroep aan mee kan doen. Ik ben supertrots op Hebban in de Klas, waarbij leerlingen elkaar motiveren om te lezen. Dat principe zou je ook buiten school kunnen toepassen. Mijn persoonlijke doel is om minimaal vijfentwintig boeken per jaar te lezen. Daar horen de kinderboeken die ik aan mijn zoons voorlees niet bij. Ik lees het liefst in bed, in bad, op een regenachtige dag aan de keukentafel of in een lekkere stoel op het dakterras. Ik kan heel moeilijk stilzitten, behalve met een goed boek.'