Er is een groeiende groep mensen die liever in het Engels leest. Daar zijn hele goede redenen voor. Veel fantasy wordt niet vertaald, of (erger nog) soms worden reeksen maar voor een deel vertaald. Het heeft ontegenzeggelijk meerwaarde om te proeven van de taal waar het werk oorspronkelijk in geschreven is. En soms is het gewoon je persoonlijke voorkeur, op basis van een gevoel. In dat geval vermoed ik dat de gezochte 'sense of wonder' wordt versterkt omdat de Engelse taal, hoe bekend ook, altijd een beetje vreemd blijft.
Er zijn ook hele goede redenen om fantasy juist in vertaling te lezen. Iedere zin, ieder woord is (als het goed is) met zorg gekozen in de taal die je uiteindelijk het beste verstaat. Er ontstaat minder ruis tussen wat de schrijver wilde vertellen en wat je als lezer ervaart. En voor de aspirerend schrijvers: het lezen in vertaling is heel goed voor je taalontwikkeling. Het verrijkt je woordenschat en het gevoel voor het jargon van het genre waar je zelf ook in wilt schrijven.
Er zijn door de jaren heen gelukkig veel uitmuntende vertalingen verschenen. Hier mijn favorieten.
1. Het meeste werk van Tolkien is vertaald door Max Schuchard. Van de Silmarillion is wel beweerd dat de Nederlandse vertaling beter (of in ieder geval leesbaarder) is dan het origineel. Zover wil ik niet gaan, maar ik huldig wel graag de mening dat de vertaling van In de ban van de ring door het perspectief en ritme voor meeste Nederlandse lezers een meer oorspronkelijke leeservaring biedt. Schuchard kreeg de Nijfhof-prijs voor zijn werk.
De fijnproevers zullen ook erg genieten van de recente vertalingen van Tolkiens Beowulf door Renee Vink.
2. De worm Ouroubouros van Edisson werd om het zeer eigenzinnig idioom en de bloemrijke zinnen jarenlang beschouwd als onvertaalbaar. Helen Knopper zette haar tanden erin en leverde een monumentale vertaling af. Eigenzinnig, bloemrijk en in voortreffelijk Nederlands. De vertaling werd vele malen herdrukt.
3. De Bruna Fantasy en Horror reeks. (FeH pockets)
Deze reeks introduceerde veel klassieke genreauteurs voor het eerst op de Nederlandse markt. Redacteur Aart C. Prins besteedde zeer veel aandacht aan de kwaliteit van de vertalingen. De reeks heeft vanaf de jaren '70 in sterke mate de stijl bepaald waarin in het Nederlands fantasy en horror geschreven en vertaald werd. Mijn favoriet is het eerste deel uit de reeks: de vertaling (en bewerking) van De droomqueeste van Kadath, van H.P.Lovecraft, door Pé Hawinkels.
http://www.sf-boeken.nl/bruna-feh.html
4. Gormenghast
Gormenghast geldt in de Angelsaksische wereld als een standaardwerk; onmisbaar in de boekenkast van de echte fantasyliefhebber. In Nederland bleef het lang onbekend, waarschijnlijk bij gebrek aan Nederlandse vertaling. Frits van der Waa begon er aan als hobby-project en vestigde er in één klap zijn naam mee als een uitmuntend vertaler. De unieke sfeer, de eigenheid die Peake in de taal van zijn personages legt, het blijf allemaal perfect behouden.
