Enno de Witt maakte voor Hebban een overzicht van wat er dit jaar in het boekenvak gebeurde. Vandaag het eerste deel: Gezelligheid troef. 

Het boekenvak kent een enorme hoeveelheid formele en informele clubs en clubjes. Soms met als reden van bestaan gezelligheid, soms is die bijvangst, maar gezellig is het altijd. De boekhandelaren zijn sinds jaar en dag verenigd in de KBb, de Koninklijke Boekverkopersbond, die tot het honderdjarig bestaan nog nederig de NBb heette, de Nederlandse boekverkopersbond.  

Uitgevers zijn binnen de Mediafederatie, voorheen het Nederlands Uitgeversverbond NUV, verdeeld over de Groep Algemene Uitgevers, de GAU, en de Groep Educatieve uitgevers. Dan hebben we sinds 1815 de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak KVB en nog veel meer, tot de jaarlijkse Elspeetconferentie, die verwarrend genoeg in Amsterdam wordt gehouden. Bij elkaar organiseren ze zoveel activiteiten dat een oplettende boekenvakker die ook nog de diverse borrels van boekhandels en uitgevers bezoekt geen dag droog hoeft te staan.  

De stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek begon in 1930 onder de vleugels van de KVB en is sinds 1983 zelfstandig. De vorige directeur, Eppo van Nispen tot Sevenaer, zette de organisatie met tal van flamboyante, stuiterende optredens ook buiten het boekenvak stevig op de kaart. Typerend was zijn gewoonte om de beoogde schrijver van het Boekenweekgeschenk op zijn knieen om een manuscript te vragen.  

Maar de tijden zijn veranderd. Van Nispen is vertrokken naar Beeld en Geluid en opgevolgd door Eveline Aendekerk, die meteen begon met het verleggen van de koers. De CPNB wordt zakelijker, gaat zich toeleggen op de marketing voor de branche. Het accent lag vroeger op een enorme hoeveelheid campagnes, maar wordt nu verlegd.  

De frisse wind van buiten is daarom
niet alleen welkom, maar ook noodzakelijk.
Ook al roept die ook veel tegenstand op.  

Aendekerk komt van buiten en dat verklaart veel. Het boekenvak is vaak in zichzelf gekeerd en weinig geneigd tot nadenken over hoe de dingen gaan. Een veel gehoorde reactie als iemand eens iets oppert is: ‘Dat doen we niet zo.’ Vasthouden aan hoe het altijd is gegaan blijft voor velen de leidraad. De frisse wind van buiten is daarom niet alleen welkom, maar ook noodzakelijk. Ook al roept die ook veel tegenstand op.  

Toen Paul Sebes zich als agent vestigde en zich richtte op het binnenhalen van goede deals en fijne voorschotten voor zijn auteurs werd daar schande van gesproken. Het slijk der aarde is voor cultuurdragers niet meer dan een noodzakelijk kwaad, erover praten wordt beschouwd als ultiem niet chic. Al is er wel het een en ander aan het verschuiven op dat front. Sebes trok zich van de kritiek niets aan, zijn agentschap floreert en is onbetwist marktleider in Nederland.  

Met bestsellers hebben sommige boekhandels gek genoeg moeite. Terwijl duizenden exemplaren van Kluuns Komt een vrouw bij de dokter over de toonbanken vlogen reageerde een aantal flink zuur. Het boek was geen literatuur en die Kluun was toch eigenlijk een proleet, met zijn reclameverleden. Nog steeds verbannen boekhandelaren fijne en goed verkopende leesboeken die het stempel literatuur niet kregen naar achterin de winkel.  

De uitgesproken ambities van uitgeverij Overamstel, waaronder het zeer succesvolle Inside van Marieke Derksen en Lebowski van Oscar van Gelderen, streken ook al tegen de haren in. ‘Uitgevers met een attitude’ zette vakblad Boekblad op de cover bij een foto van directeur Martijn Griffioen en Van Gelderen, en dat was niet aardig bedoeld.  

Aendekerk staat gelukkig stevig in haar schoenen en heeft helder voor ogen waar ze met de CPNB heen wil. Ze wordt daarbij geholpen door de gestage neergang in de boekenverkopen, waar zelfs de hardnekkigste conservatieven zo langzamerhand de ogen niet meer voor kunnen sluiten. Afgelopen zomer onthulde ze de plannen die ze heeft, en die werden nota bene welwillend ontvangen. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.