Ode aan Afghanistan

Ik lees niet vaak een boek uit in minder dan een week. Ik krijg niet vaak vochtige ogen van een boek. Maar het is me allebei overkomen met ‘Duizend schitterende zonnen’.

Van bij het begin voel je je betrokken bij Mariam, die wel geboren lijkt voor het ongeluk. Haar leven wordt alleen maar erger en erger: geboren als de onwettige dochter van een rijke man, moeder pleegt zelfmoord, ze wordt uitgehuwelijkt aan de dertig jaar oudere Rasheed, ze krijgt miskraam achter miskraam te verwerken, haar man wordt steeds gewelddadiger, en tot slot moet ze dulden dat hij een tweede vrouw neemt die 20 jaar jonger is dan zij.

De overgang van het verhaal van Mariam naar het verhaal van Laila lijkt bijna storend; we kunnen Mariam toch niet alleen achterlaten om het nu over Laila te hebben? Maar al vlug leeft de lezer evenzeer mee met Laila, die opgroeit bij een moeder die haar amper ziet staan en enkel denkt aan de twee veel oudere broers van Laila, die bij de Mujahideen zitten.

Wanneer Laila haar jeugdliefde Tariq en vervolgens haar ouders verliest, wordt ze de tweede vrouw van Rasheed. Van dat moment af vond ik het “gezin” van Rasheed psychologisch bijzonder mooi uitgewerkt. Mariams pijn en schaamte wanneer de mooie en slimme Laila haar plaats inneemt. De moeder-dochter-band die zich uiteindelijk tussen Mariam en Laila ontwikkelt. Mariam die bereid is geëxecuteerd te worden voor de moord op Rasheed, zodat Laila een nieuw leven kan beginnen. Maar ook de keerzijde van deze daad vond ik bijzonder mooi uitgewerkt. De dood van Rasheed luidt geen ‘En ze leefden nog lang en gelukkig’ in voor Laila en Rasheed: Laila’s zoontje Zalmai blijft uitkijken naar de terugkomst van zijn ‘Baba jan’ die ‘verdwenen’ is, want voor zijn zoon was Rasheed een goede vader. Dat is ook een van de redenen waarom Mariam zelfs niet probeert mee te ontsnappen met Laila: ze kan niet leven met het schuldgevoel dat Zalmai door haar zijn papa kwijt is. Zeer mooi uitgewerkt, zeer pakkend.

Op het eind hield ik het niet meer droog, bij de brief die Laila (veel te laat) van Hamza krijgt. Bedoelde ontvanger - de reeds overleden Mariam, afzender - haar vader die haar jaren geleden uitgehuwelijkt heeft en hier op zijn sterfbed spijt van krijgt. Hoe veel miljoenen mensen zijn er doorheen de geschiedenis gestorven zoals Mariam en Jalil, zonder sorry te kunnen zeggen, zonder het goed te maken, zonder dat hun vroegere geliefden zelfs maar van hun dood afweten… Hoe veel open wonden nemen mensen mee in hun graf?

Tenslotte was ‘Duizend schitterende zonnen’ ook opnieuw een boek dat mijn wereld verruimd heeft, eigenlijk zelfs nog meer dan ‘De vliegeraar’. Ik stel me altijd een bruin, droog, kapotgeschoten land voor bij Afghanistan, maar dat is niet het beeld dat Hosseini weergeeft als hij het heeft over de natuur en het gezellige Kabul van vroeger. De Taliban kennen we allemaal van op tv, en we weten allemaal dat ze staan voor een vrouwonvriendelijk beleid, maar ik werd diep geraakt door te lezen hoe extreem het allemaal was/is. Je leest taferelen die te erg zijn voor je nachtmerries. Maar toch blijft de geboortestreek roepen: Laila en Tariq hebben een redelijk stabiel bestaan opgebouwd in Pakistan, en tóch keren ze terug naar Afghanistan zodra het daar weer in zekere mate leefbaar is.

Dergelijke boeken herinneren me er elke keer weer aan dat ik dankbaar mag zijn voor het wiegje waarin ik geboren ben en hoe kortzichtig het is om als mens te oordelen over iemand met een andere achtergrond….

Een dikke vijf sterren. Dit boek had van mij nog wel dikker mogen zijn, ik zou het met plezier gelezen hebben. Het wordt weeral moeilijk om iets te vinden dat dit zal evenaren…