Prachtig en degoutant tegelijk

Dit boek stond al lang op mijn lijstje, maar ik had nooit de moed om eraan te beginnen. Ik heb ooit ‘Ik ontsnapte uit Auschwitz’ van Rudolf Vrba doorworsteld, en dat had zo’n misselijkmakend effect op mij dat ik deze niet meer aandurfde. Hoewel het twee hele verschillende boeken zijn, duidelijk de ervaringen van twee verschillende persoonlijkheden, had Levi net hetzelfde effect op mij als Vrba. Ik ging ermee slapen en stond ermee op. De paar dagen dat ik aan het lezen was, spiegelde ik de wereld rond mij aan de kampen; de maatschappij heeft me nog nooit zo zinloos toegeschenen. Het was een hele bevreemdende ervaring.

De realiteit is nu eenmaal dat geen enkele fictie-auteur, hoe goed geïnformeerd en waarheidsgetrouw ook, een concentratiekamp zo kan beschrijven als een overlevende. De werkelijkheid overtreft de meest wrede fictie, bij Vrba en ook bij Levi.

Vooral de laatste hoofdstukken hebben me heel erg aangegrepen, waarin het uitgestorven en verlaten kamp wordt beschreven. Je zou denken dat een mens de gelegenheid aangrijpt om zo snel mogelijk te vluchten en hulp te zoeken in de ‘normale’ wereld. Maar de mensen die achterbleven waren zo ziek en zwak dat ze dat nooit hadden kunnen halen. De overlevingsstrijd van de tyfus- en dysenterielijders die achterbleven in het kamp, is misselijkmakend. De hygiëne was zo schrijnend en het gebrek aan voeding zo extreem, dat het me eerlijk gezegd verbaast dat sommigen het hebben overleefd.

Als je aan ‘Is dit een mens’ begint, wees dan niet zo stom als ikzelf: lees geen stukken voor het slapengaan. Slapen is er dan niet meer bij. Voor de rest: een aangrijpend boek in elke vezel, en met recht en reden een meesterwerk. Voor mij zonder enige twijfel 5 sterren.