De kracht van volksmenners

Hoewel ik niet geïnteresseerd ben in de Iraanse cultuur, ben ik het boek toch maar eens gaan lezen. Zo'n hooggewaardeerd en veel verkocht boek maakt toch wel nieuwsgierig.
Bovendien brengt het wellicht wat meer licht op het verschijnsel dat er momenteel zoveel haat is tussen de machthebbers en ( deel van) de bevolking in Iran en het vrije westen. Hoe het mogelijk is dat deze islamitische republiek heeft kunnen ontstaan blijft moeilijk verklaarbaar.
Het huis van de moskee is een woonvomplex dat gekoppeld is aan een moskee. De hoofdpersoon Aga Djan beheert zowel het huis als de moskee, maar is niet de Imam.
De andere bewoners in het huis leiden een onbezorgd leven dat weliswaar in het teken van de Islam staat maar niet extremistisch is. Onder het bewind van de Sjah wordt het land geleidelijk aan opgenomen in de cultuur van het vrije westen. De welvaart neemt toe, de bevolking kan deelnemen aan moderne ontwikkelingen zoals westerse muziek, boeken, film en theater.
Toch zijn er in het land religieuze stromingen (Sjiïtisch) die deze ontwikkelingen niet goedkeuren en proberen om de moderniteit terug te draaien. Als voorbeeld wordt het openen van een bioscoop door Farah Diba genoemd. Deze opening wordt door een grote groep demonstranten tegengehouden.
Wat er nu precies mis was onder het beleid van de Sjah wordt niet duidelijk in het boek, al wordt wel af en toe de geheime dienst genoemd.
Als de grote shiïtische volksmenner Khomeini uit ballingschap terugkeert uit Parijs en in Teheran komt te wonen zijn de rapen gaar.
De Sjah moet het land uit vluchten en de Amerikaanse ambassade wordt later ook nog bestormd.
Binnen de familie van Aga Djan wordt het er ook niet gemakkelijker op. Daar maken zowel progressieve personen als extremistische religieuze personen deel van uit.
Kader Abdolah weet op een invoelbare manier in goed geschreven Nederlands een verhaal te vertellen dat het grote politieke leven verbindt met het leven van een Iraanse familie gedurende een periode van 30 jaar. Het boek is chronologisch geschreven, hetgeen de ontwikkelingen in het land eenvoudig te volgen maakt.
Voor mij was niet alleen de ontwikkeling in Iran interessant, maar belangrijker nog de vraag hoe het kan dat een bevolking door een opgehitste minderheid uiteindelijk in een situatie terecht komt die niet veel beter is dan hoe het (economisch en cultureel) voorheen was. Waarbij ik moet opmerken dat ik het begrip "beter" gebruik vanuit mijn eigen westers perspectief, dus eigenlijk ook weer relatief is.
De lering die ik uit het boek heb gehaald is hoe gemakkelijk het is om grote bevolkingsgroepen achter je idealen, in dit geval een islamitische republiek, te krijgen.
Er moet een zaadje voor een omwenteling aanwezig zijn en een verbaal goed uitgeruste volksmenner (Khomeini) om e.e.a. voor elkaar te krijgen. Of het uiteindelijk voor een goede of een slechte zaak is, daar is geen antwoord op te geven, want dat is een politieke vraag.
Het huis van de Moskee geeft veel stof tot nadenken zoals religie, politiek, gematigdheid versus extremisme, menselijk opportunisme, idealen en geweld.
Voor mij was de plaatsing van het verhaal in Iran niet het belangrijkste. De drijfveren van mensen zie je op veel plaatsen in de wereld op vergelijkbare wijze optreden.
Dus ik zou zeggen: "l'Histoire se repète toujours ".