Herkenbaar verhaal over veiligheid en ambitie

Het boek Stoner van John Williams is een op autobiografische elementen gebaseerde roman. William Stoner is een doorsnee Amerikaanse burger die in een armoedig milieu is opgegroeid, maar door een combinatie van toeval, belangstelling en intelligentie een academische graad in de oudheidkundige letterkunde weet te behalen aan de universiteit van Columbia.
Hij wordt zelfs universitair docent aan deze universiteit en schept veel voldoening in les geven.
Van belang is om te onderkennen dat William niet gedreven wordt door veel ambitie in het leven, maar in wezen de dingen doet waar hij zich toe aangetrokken voelt.
Het toeval wil dat de omgeving waarin hij verkeert er voor zorgt dat hij een zorgeloos leven kan lijden.
William heeft tijdens zijn studietijd twee vrienden gemaakt, een zekere David Masters en Gordon Finch. David Masters is de flamboyantste van de twee. Hij meldt zich in 1917 aan bij het leger om mee te doen aan de 1e wereldoorlog in Europa. William en Gordon blijven het veilige bestaan aan de universiteit koesteren.
In het boek wordt (blz.40) mooi de visie van David Masters op het universitaire leven beschreven. Op het scherpst van de snede worden William Stoner en Gordon Finch door David gefileerd als mislukkelingen die in de werkelijke maatschappij niets te betekenen zouden hebben, maar nu in de universiteit hun eigen veilige wereld kunnen scheppen.
John Williams geeft in deze passage van het boek ook nog een verwijzing naar het toneelstuk "King Lear" van Shakespeare om te verduidelijken waar deze discussie over gaat.
David zal later in Europa om het leven komen.
Mooi beschreven is ook de ontwikkeling van de relatie tussen Stoner en zijn aanstaande vrouw Edith Bostwick.
Edith krijgt door de schrijver John Williams een prachtige, maar zeldzaam vileine karakterisering mee als een lelijke vrouw met een apathische uitstraling en ook op erotisch gebied minder interessant dan een rotsblok.
Dat hij toch met haar trouwt, zegt ook hier weer veel over het karakter van Stoner.
Voorts wordt in het boek op invoelbare wijze het leven van Stoner beschreven tot aan zijn dood. Het boek leest plezierig, met een goede balans tussen omschrijvingen van plaats een tijd enerzijds en activiteiten anderzijds.
Indrukwekkend vond ik de ontwikkelingen beschreven m.b.t. tot de student Walker. Het is een mooi voorbeeld van wat ik dan vaak omschrijf als "zwakke heelmeesters maken stinkende wonden". Door het brutale optreden van student Walker en het zwakke optreden van Stoner komt Stoner uiteindelijk in grote problemen terecht. Boeiend is ook om te lezen hoe Stoner door het hoofd van de letterenafdeling, Lomax, gedwongen wordt om zijn eigen besluiten naast zich neer te leggen. De kijk op de door Walker veroorzaakte problemen van Stoner en de kijk van Lomax staan haaks op elkaar.
Ik vond het prachtig beschreven hoe je door zwak optreden en een gebrek aan mensenkennis je eigen "ondergang" tegemoet kunt gaan.
Een zwakke episode in het boek vond ik de buitenechtelijke relatie die Stoner als 40-jarige weet aan te knopen met een 20-jarige studente Caroline . Ook deze relatie is mooi beschreven, maar wel erg onwaarschijnlijk. Ook hier wordt weer het zwakke karakter van Stoner blootgelegd.
Als hij moet kiezen tussen de wederzijdse liefde voor Caroline of de veiligheid van de universiteit, kiest hij, als man zonder ruggengraat, voor de universiteit.
Het leven van een dermate middelmatige man als Stoner wordt soms wel eens beschreven als een verloren leven. Over deze filosofische vraag kun je sterk van mening verschillen.
De problemen die Stoner in zijn rustig voortkabbelende leven heeft ervaren zijn niet heel bijzonder in vergelijking met wat allemaal denkbaar is.
De vergelijking met zijn studievriend David Masters dringt zich hierbij op. David heeft kortstondig een intensieve oorlogsinspanning ervaren. Hij heeft het mooie Frankrijk gezien en is toen vrij snel om het leven gekomen.
Wie heeft er meer geleefd, Stoner of David ? Of is het een onzinnige vraag ?
De Nederlandse vertaling van het boek door Edzard Krol beslaat 300 bladzijden en is voor mij ongeveer het maximum dat ik aankan. De vertaling is prima gedaan met slechts drie taalfouten.