Indringend portret van een revolutionai
Joseph, de zwarte Mozart
Parijs, 1799. In de turbulente tijd van de Franse Revolutie is Joseph Boulogne ernstig gewond teruggekeerd uit Saint Domingue, waar hij vocht tegen de kolonisten voor de afschaffing van de slavernij. Al stervende kijkt hij terug en vraagt zich af: heb ik genoeg gedaan?
Joseph, zoon van een blanke plantage-eigenaar en een vrijgekochte slavin, groeide op in Parijs en ontwikkelde zich tot een uitstekend violist, geroemd componist, gevierd schermer en hij was bovendien geliefd bij de vrouwen. Ondanks zijn succes hield hij het gevoel nooit echt bij de blanke elite te hebben gehoord. Met tweehonderdvijftig vrijwilligers besluit hij naar Saint Domingue te trekken om op te komen voor de rechten van de slaven. Het zal een strijd voor zijn eigen leven worden.
Blootgelegde machtsconstructies
Het is weliswaar een historische roman, maar de scherpe pen van Jan Jacobs Mulder legt machtsconstructies bloot die vandaag de dag nog steeds voorkomen. Joseph is bevoorrecht met een adellijke titel en een witte vader die oprecht van hem houdt, waardoor hij meer kansen geniet dan de meeste zwarten in die tijd. Als zwarte wordt hij niet vaak met respect bejegend, maar zijn titel en ongelooflijke talenten bieden hem een idee van wat het moet betekenen om als gelijke behandeld te worden. Via het verhaal van Joseph leren we over ongelijkheid in de huidige maatschappij, waar racisme op bewust dan wel onbewust niveau weer een opleving ondervindt.
Joseph ontwikkelt zich tot gevierd schermer en violist, beide sporten van de elite waar hij nooit echt toe zal behoren. Het zijn twee volledig verschillende werelden: de eerste een waarin etiquette op de achtergrond treedt, terwijl etiquette in de tweede juist een prominente rol heeft. Deze vereniging van twee verschillende elitaire uiteinden – agressiviteit en fijnzinnigheid – hebben controle als overeenkomst. Dat is mooi, want juist de controle over zijn leven wordt hem ontnomen. In het door de witten bepaalde speelveld mag hij zich bewegen. Daarom is het mooi dat hij zijn onderdrukkers via de kunst met zichzelf confronteert.
Joseph in verzet: vreugdevol en gewelddadig
Het is zowel treurig als hoopvol dat Joseph zich ontpopt tot een fenomeen. Als zestienjarige gaat hij naar een bordeel in Parijs waar hij wordt gezien als “een bijzondere verschijning (…) een fenomeen” in plaats van als een bedreiging, wat op straat regelmatig tot aanvaringen leidt. Dit besef legt het fundament voor zijn verdere ontwikkeling, waarin hij eerst in vreugdevol verzet gaat tegen de witte suprematie door gebruik van zijn talenten. “Ik heb mij in mijn leven blanker getoond dan de grootste albino van Parijs!” memoreert hij in zijn laatste momenten. De vraag is nu of de auteur niet doorhad dat Joseph hiermee de superioriteit van de witten bevestigt of dat Joseph zelf niet buiten dit kader kan denken.
De genialiteit van Joseph komt met de neiging alles te dramatiseren. Hij merkt op dat dramatische gebeurtenissen altijd voor verrassende wendingen zorgen. Misschien koesterde hij daarom aanvankelijk de hoop dat zijn theatrale performances in Parijs tot een verandering in het heersende gedachtegoed zouden leiden. Met name Voltaires opvatting dat “degene die zich een meester laat opleggen was geboren om er een te hebben” lijkt het geïnstitutionaliseerde racisme te rechtvaardigen. Met zijn missie om de witte plantagehouders met geweld tot hun knieën te dwingen doet Joseph echter precies wat hij zijn onderdrukkers verwijt. Maar hoe anders kun je strijden voor gelijkheid? Dit is een van de mooie aanknopingspunten om het over hedendaags racisme te hebben.
Duidelijke keuzes
Dit boek is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. De lezer die Joseph nog niet kende, weet door de proloog ook al hoe het eindigt. Dat dwingt je te kijken naar de diepgang binnen het verhaal. De krachtig beschreven opleving van de Franse Revolutie stelt de lezer in staat zich sympathiserend met Joseph voor te stellen welke impact racisme heeft op een leven. Jammer is wel dat Joseph, getergd door de naderende dood en geheugenverlies, geen betrouwbare verteller is. Met zijn voorkeur voor dramatiek lijkt dit een misser van de auteur, alsof alsnog wordt gezegd dat de intense onderdrukking misschien niet zo erg zou zijn.
Er zijn duidelijk keuzes gemaakt bij de uitwerking van dit verhaal. De tijdsgeest komt sterk over door de scherpzinnige geest van Joseph. Toch had er meer aandacht aan het omschrijven van klederdracht en architectuur. De lezer ervaart een enorme verantwoordelijkheid zelf de beeldvorming te creëren. Toch is het an sich al een pittig boek. Anders was het wellicht te veel geweest. De sfeer is namelijk te vinden in de prachtige schrijfstijl met ritmische zinnen die erom vragen voorgelezen te worden. Met Joseph, de zwarte Mozart toont Jan Jacobs Mulder zich een vernuftig denker en veelbelovend auteur.
(Deze recensie verscheen eerder op www.alexhoogendoorn.nl. Hiervoor heb ik een gratis recensie-exemplaar ontvangen van de uitgeverij.)
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
