Wat als een van de twee stemmen niet zuiver is?

Ilse Josepha Lazaroms (Gouda, 1979), wetenschapper en schrijver, bewijst met Duet, dat zij een talentvol schrijver is.

Zij, Ilse, is een denker. Hij, A, een doener. Zij bewaakt haar persoonlijke ruimte, hij is ongevoelig voor grenzen en luidruchtig opgeruimd; zij doet wetenschappelijk onderzoek, hij is een aanhanger van ongegronde complottheorieën. Moe van haar eigen gepieker is Ilse als een blok gevallen voor A die voor haar het toonbeeld is van Amerikaans optimisme en levensvreugde. Voor één keer schuift zij haar angsten en onzekerheid opzij en geeft zich over aan zijn aanstekelijke enthousiasme. Terwijl de kleine woonboot waarop zij wonen steeds meer gebreken vertoont, vertoont ook hun relatie steeds meer ‘gaten’. Is het een symbolisch voor het ander?

Het verhaal van haar zwangerschap en haar relatie met A wordt een aantal jaren na de scheiding door Ilse verteld. Het slechter worden van de relatie, veroorzaakt vooral door de waanideeën van A zien we door haar ogen zoals het in haar herinnering gebeurd is. Daarbij spaart zij zichzelf niet. Maar de roman is niet slechts een verhaal van een liefde en scheiding. Lazaroms tilt dit verhaal naar een hoger plan door het te verweven met verschillende actuele, en inmiddels minder actuele, maatschappelijke onderwerpen. Met op de achtergrond de aanloop naar de presidentsverkiezingen waaruit Trump als overwinnaar tevoorschijn zal komen, zien we in de persoon van A allerlei zaken samenkomen waarmee onze tijd worstelt: racisme, jodenhaat, fobie voor migranten, tegenstellingen tussen witte en niet-witte Amerikanen, fake news versus de waarheid.

Achteraf haar verhaal construerend probeert de vertelster heel duidelijk haar verhaal in tijd te begrenzen, alsof dat houvast biedt bij het zoeken naar haar waarheid, naar waar het misging. De vertelster hanteert een chronologische vertelstructuur. De tamelijke korte hoofdstukken hebben naast opvallende termen als 'hemellichaam', 'kind als dobber' of 'ankerbaby’s' steeds een verwijzing naar een (deel van een) seizoen. Eén keer wordt de tijd stil gezet en wel bij de geboorte van haar dochter. De strakke opbouw wordt af en toe onderbroken door een intermezzo waarin de vertelster een onderwerp extra belicht. Andere minder duidelijk aangegeven onderbrekingen van het verhaal zijn de beschouwingen waarin Ilse zich verliest en een verhandeling geeft over een maatschappelijke of ethische kwestie. Deze beschouwingen werken storend door de zakelijke toon ervan en doen afbreuk aan een roman die aanspraak had kunnen maken op de titel ‘een juweeltje’. Heeft de schrijfster hiermee willen benadrukken dat denken de levenslijn van de vertelster is?

Wat de roman vooral heel mooi maakt, zijn de prachtige poëtische zinnen, het beeldende, originele taalgebruik. Dat betekent tegelijkertijd dat het lezen niet altijd even gemakkelijk en vlotjes gaat. De zinnenstrelende zinnen nodigen stuk voor stuk uit tot herlezen, tot nadenken over de diepere betekenis, tot je bewust worden van datgene wat niet gezegd is maar wél gevoeld wordt. In enkele woorden ligt veel besloten. Daar heeft Lazaroms patent op, in weinig woorden veel zeggen.

'Geld is niet belangrijk, zei ik [Ilse]. Wist ik veel.'

Talrijk zijn de zinnen die tot de verbeelding spreken: 'De nazomer staat in bloei. In de straten van New York dunnen de laatste zomerbriesjes uit.' en 'onder ons sprankelen de golven, als ingeslikte zon' waarbij een appèl gedaan wordt op meer dan een van onze zintuigen. De meeste metaforen komen uit de wereld van het water, de natuur of de muziek, 'haar gekrulde wervelkolom is een prachtige muzieksleutel. Samengevlochten beentjes om een stille klank.' En: 'maar dan is zij al zwanger en is daar het zeepaardje dat hen verbindt dat haar ankert aan zijn levenslijn.' Ook, over een druppel bloed in de toiletpot: 'Een bol, ondergaand zonnetje op de waterspiegel'. Als je een zó pijnlijk schurende, intense roman met zulke fraaie poëtische beelden weet te schrijven, dan zij het je vergeven dat je debuutroman niet perfect is.