Zou Zeus zijn geliefde, de mooie Europa, nog wel herkennen?
‘Kan op dit continent met zestig talen en veertig landen, met elk een eigen cultuur en een eigen geschiedenis, ooit iets als een Europese identiteit ontstaan? De Europese pioniers koesterden oprecht die hoop.’
Geert Mak (1946) weet wel beter. Na het lezen van Grote verwachtingen. In Europa 1999-2019, verschenen in november 2019 bij Atlas Contact, zal iedereen het met hem eens zijn.
Vijftien jaar na het verschijnen van In Europa (2004) neemt journalist en schrijver Geert Mak de lezer opnieuw mee op ‘rondreis’, de draad opnemend waar In Europa eindigde, in 1999. Gedurende dat hele jaar trok Mak door Europese landen om te onderzoeken hoe het continent erbij lag aan het eind van het millennium, terwijl hij elke dag een stukje schreef voor NRC Handelsblad.
In veertien hoofdstukken schetst Mak de ontwikkelingen in Europa, waarbij hij veel informatie geeft zonder langdradig of saai te worden. Bij vrijwel alle onderwerpen die puur rationeel, nuchter en objectief besproken zouden kunnen worden – de financiële wereld, de bankencrisis, de terroristische aanslagen of de migratiegolven – gaat Mak ook in op de emotionele kant van het verhaal. Het persoonlijke relaas van ex-bankmedewerker Steven, de Poolse Jodin Anna, het vluchtelingenkind Aydin Soei in Kopenhagen en de gesprekken van Mak met bevriende, buitenlandse journalisten, laten de lezer niet onberoerd.
Schrijvend over de inrichting en het functioneren van Europa (de ‘spitzenkandidaten’, de achterkamertjespolitiek, het gebrek aan democratie) kan de auteur zijn woede nauwelijks bedwingen:
‘Over het menu van het diner van de regeringsleiders was alles bekend, we wisten zelfs wat voor toetje ze kregen voorgeschoteld, maar over de kandidaten en hun visie op Europa wisten we helemaal niets. Opeens waren er besluiten, niets of niemand die er nog iets aan kon doen. Het was alsof er, op Europees niveau, sinds het Weens Congres van 1815 niets was veranderd.’
Van de noordelijkste ijsvrije haven van Europa, Kirkenes, op nauwelijks vijftig kilometer van de Russische grens, waar de burgemeester ‘elke week wel een Chinese delegatie op bezoek’ krijgt, naar de meest zuidelijk gelegen eilanden waar de bootvluchtelingen levend aankomen of dood aanspoelen, van oost naar west; geen land of onderwerp blijft onbesproken. De afgebakende hoofdstukken maken het mogelijk het boek even terzijde te leggen om het besprokene te laten bezinken. Wat soms wenselijk is, wanneer men leest over toenemend antisemitisme en populisme, gebrek aan solidariteit of het herschrijven van de eigen geschiedenis (in Polen).
Mak is een meester in het overdragen van kennis; hij doet dat in verzorgd proza, met aardige anekdotes en citaten. Bijvoorbeeld over het dreigen van de Britten met vertrek uit Europa: ‘Hoe overtuig je een kamer vol mensen met je hand al op de deurknop?’ zei Herman van Rompuy tijdens een toespraak in Londen.
Af en toe verzucht Mak dat hij de slimme geschiedenisstudent van 2069 benijdt omdat geschiedschrijving afstand in tijd nodig heeft. Een tijdperk beschrijven waarin processen als de Brexit of migratie nog in volle gang zijn, waarin men van situaties en ontwikkelingen niet kan voorspellen wat de gevolgen zijn – een tijdperk waar wij nog midden in staan – is niet eenvoudig! Ondanks dat hij over weinig positieve zaken spreekt (‘Een vrolijk verhaal wordt het niet, vrees ik’) verdient Mak dan ook alle lof voor dit boek over de eerste twintig jaar van ‘ons’ Europa, van de mensen die er nog volop aan deelnemen.
Daarom is dit boek aangrijpend; omdat we over ons zelf lezen en tegelijkertijd dit leven aan het leven zijn. De ruim vijfhonderd pagina’s boeiende tekst wordt gecomplementeerd met landkaarten, een verantwoording, een uitgebreide lijst van literatuur en andere bronnen, en een namenregister. De verwachtingen die men twintig jaar geleden overal in Europa had mogen dan grotendeels niet zijn uitgekomen, de verwachting dat Mak weer een meesterwerk toevoegt aan zijn toch al indrukwekkend oeuvre, is wél uitgekomen. De lezer wordt zeker niet teleurgesteld.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Angèle van Baalen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
