Een liefdevol portret
‘Ik zal een jaar of zes zijn geweest toen mijn vader en moeder met elkaar bespraken waar ze met vakantie naartoe zouden gaan. Ik wist het. “Polen!” fluisterde ik. (…) Mijn moeder greep in en zei kort en bondig: “Polen is een verdrietig land voor pappie.”’
Van auteur Miriam Guensberg (1950) verschenen eerder de ‘Poolse romans’ (het drieluik Poolse tranen, Ooit en Vrachtbrief), die door de pers en het publiek zeer positief ontvangen werden. In deze romans, zo zegt ze, probeerde ze haar vader te begrijpen door hem een fictieve rol te geven.
Miriams vader Dolek was Pools, Joods en maakte als arts deel uit van de Eerste Poolse Pantserdivisie, een legeronderdeel dat aan de kant van de geallieerden streed. Hij was goed in het vertellen van feiten, verhalen, grappige en droevige anekdotes maar ‘het waarom van zijn ontheemde blik’ kreeg zij niet zien. Daar ging ze naar op zoek door de geschiedenis te bestuderen, vergeelde brieven en het dagboek van haar moeder te lezen en rond te lopen in het Poolse Nowy Targ – de geboorteplaats van haar vader.
Wat zij gevonden heeft, leest men in Held zonder vaderland. Een heel persoonlijke, boeiende en tegelijkertijd onthutsende biografie. Het boek verscheen in oktober 2019, bijna dertig jaar na zijn dood. Vijfenzeventig jaar na de bevrijding van Nederland. Guensberg heeft dit boek verfraaid met mooie zwartwit-foto’s van haar familie, Nowy Targ en Dolek zelf – als baby, komediant, vader en officier. Ze heeft deze gecombineerd met persoonlijke anekdotes en toepasselijke (fragmenten van) gedichten.
Het is een mooie, gevarieerde bundel geworden. We lezen over het Polen van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Over de wreedheden van de nazi’s (alle joden in Nowy Targ werden op een dag geëxecuteerd) en die van Stalin (april 1940 werden in Katyn 45.000 Poolse officieren vermoord, hoewel het er volgens Wikipedia bijna 4500 waren). En over de bevrijding van Europa en Nederland.
Officiële historische feiten verliezen vaak hun gruwelijke betekenis door de enorme aantallen van vermoorde personen. Maar door al deze feiten vanuit het perspectief van haar vader en zijn familie te bespreken, maakt de auteur het weer indringend. Haar schrijfstijl is op een verzorgde manier alledaags en ongekunsteld, waardoor alles wat zij schrijft zonder enige hinder zijn weg vindt naar het hart van de lezer. Er is een prettige afwisseling tussen heden en verleden, tussen ‘geschiedschrijving’ en vertelling.
Waar Guensberg schrijft over het gebrek aan aandacht en waardering voor de inzet van de Poolse bevrijders van Europa, is haar toon bitter. Maar ook gelukkiger momenten komen in de bundel aan bod. Door toeval ontkwam Dolek die op dat moment medicijnen studeerde in Perugia, aan het bloedbad van Nowy Targ. Omdat de geallieerden en de Eerste Poolse Pantserdivisie niet konden doorstoten naar Noord-Nederland, bleef Dolek in Brabant en vond daar zijn grote liefde, de moeder van Miriam. In het naoorlogse Nederland had Dolek het geluk als een van de eersten een chirurgenopleiding te kunnen volgen.
Twee hoofdstukken (‘Belofte’ en ‘Brief aan mijn grootouders’) zijn echter al te persoonlijk en vallen daardoor wat uit de toon bij de zesenveertig andere, openhartige en ontroerende stukken over haar vader, zijn daden en belevenissen. Waar zij zich niet al te zeer laat meeslepen door haar gemoedsaandoeningen en haar emoties weet te beteugelen, juist dáár zijn haar gevoelens het best te lezen, ook tussen de regels door. Daar richt zij voor haar vader het mooist denkbare monument op.
Moge dit indrukwekkende, prachtig geschreven boek zijn weg vinden naar de harten van heel veel lezers en zo een eerbetoon zijn aan de held Dolek, alle vermoorde Joden uit Nowy Targ en alle Polen die meegeholpen hebben Europa te bevrijden.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Angèle van Baalen
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
