Een liefdevol portret
‘Ik zal een jaar of zes zijn geweest toen mijn vader en moeder met elkaar bespraken waar ze met vakantie naartoe zouden gaan. Ik wist het. “Polen!” fluisterde ik. (…) Mijn moeder greep in en zei kort en bondig: “Polen is een verdrietig land voor pappie.”’
Van auteur Miriam Guensberg (1950) verschenen eerder de ‘Poolse romans’ (het drieluik Poolse tranen, Ooit en Vrachtbrief), die door de pers en het publiek zeer positief ontvangen werden. In deze romans, zo zegt ze, probeerde ze haar vader te begrijpen door hem een fictieve rol te geven.
Miriams vader Dolek was Pools, Joods en maakte als arts deel uit van de Eerste Poolse Pantserdivisie, een legeronderdeel dat aan de kant van de geallieerden streed. Hij was goed in het vertellen van feiten, verhalen, grappige en droevige anekdotes maar ‘het waarom van zijn ontheemde blik’ kreeg zij niet zien. Daar ging ze naar op zoek door de geschiedenis te bestuderen, vergeelde brieven en het dagboek van haar moeder te lezen en rond te lopen in het Poolse Nowy Targ – de geboorteplaats van haar vader.
Wat zij gevonden heeft, leest men in Held zonder vaderland. Een heel persoonlijke, boeiende en tegelijkertijd onthutsende biografie. Het boek verscheen in oktober 2019, bijna dertig jaar na zijn dood. Vijfenzeventig jaar na de bevrijding van Nederland. Guensberg heeft dit boek verfraaid met mooie zwartwit-foto’s van haar familie, Nowy Targ en Dolek zelf – als baby, komediant, vader en officier. Ze heeft deze gecombineerd met persoonlijke anekdotes en toepasselijke (fragmenten van) gedichten.
Het is een mooie, gevarieerde bundel geworden. We lezen over het Polen van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Over de wreedheden van de nazi’s (alle joden in Nowy Targ werden op een dag geëxecuteerd) en die van Stalin (april 1940 werden in Katyn 45.000 Poolse officieren vermoord, hoewel het er volgens Wikipedia bijna 4500 waren). En over de bevrijding van Europa en Nederland.
Officiële historische feiten verliezen vaak hun gruwelijke betekenis door de enorme aantallen van vermoorde personen. Maar door al deze feiten vanuit het perspectief van haar vader en zijn familie te bespreken, maakt de auteur het weer indringend. Haar schrijfstijl is op een verzorgde manier alledaags en ongekunsteld, waardoor alles wat zij schrijft zonder enige hinder zijn weg vindt naar het hart van de lezer. Er is een prettige afwisseling tussen heden en verleden, tussen ‘geschiedschrijving’ en vertelling.
Waar Guensberg schrijft over het gebrek aan aandacht en waardering voor de inzet van de Poolse bevrijders van Europa, is haar toon bitter. Maar ook gelukkiger momenten komen in de bundel aan bod. Door toeval ontkwam Dolek die op dat moment medicijnen studeerde in Perugia, aan het bloedbad van Nowy Targ. Omdat de geallieerden en de Eerste Poolse Pantserdivisie niet konden doorstoten naar Noord-Nederland, bleef Dolek in Brabant en vond daar zijn grote liefde, de moeder van Miriam. In het naoorlogse Nederland had Dolek het geluk als een van de eersten een chirurgenopleiding te kunnen volgen.
Twee hoofdstukken (‘Belofte’ en ‘Brief aan mijn grootouders’) zijn echter al te persoonlijk en vallen daardoor wat uit de toon bij de zesenveertig andere, openhartige en ontroerende stukken over haar vader, zijn daden en belevenissen. Waar zij zich niet al te zeer laat meeslepen door haar gemoedsaandoeningen en haar emoties weet te beteugelen, juist dáár zijn haar gevoelens het best te lezen, ook tussen de regels door. Daar richt zij voor haar vader het mooist denkbare monument op.
Moge dit indrukwekkende, prachtig geschreven boek zijn weg vinden naar de harten van heel veel lezers en zo een eerbetoon zijn aan de held Dolek, alle vermoorde Joden uit Nowy Targ en alle Polen die meegeholpen hebben Europa te bevrijden.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Angèle van Baalen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
