Engelen van de zee
Lang voordat het woord ‘bootvluchtelingen’ werd uitgevonden, kon men zich vrij gemakkelijk verplaatsen in en rond de Middellandse zee. Vele eeuwen voor Christus zouden de Phoeniciërs, uit het huidige Syrië en Libanon, geland zijn op de kust van Afrika en daar Carthago gesticht hebben. Ongeveer gelijktijdig bereikte een grote groep mensen op de vlucht voor oorlogsgeweld vanuit Troje het land dat toen nog niet Italië heette. Zij werden de voorouders van de stichters van het Romeinse Rijk. Door honger gedreven gingen Grieken massaal op zoek naar gebieden waar geen voedseltekorten bestonden en stichtten kolonies onder andere in Zuid-Italië (Magna Graecia) en op Sicilië. De Romeinen kenden geen landsgrenzen en kwamen gewapend naar vrijwel alle gebieden rond de Middellandse zee.
Tot ongeveer honderdvijftig jaar geleden waren grote gebieden van Italië zelf in handen van ‘buitenlandse’ mogendheden: het Huis Savoye, het Huis Bourbon, de Habsburgers en Oostenrijk. Ironisch genoeg is juist Italië het eerste land dat vluchtelingen proberen te bereiken. Niet met oorlogszuchtige bedoelingen, maar op de vlucht voor oorlogsgeweld of door honger gedreven.
Het eiland Lampedusa ligt gunstig om de oversteek te wagen. De overtocht is gemakkelijk, mits de weersomstandigheden goed zijn en men beschikt over zeewaardige boten. Het zijn echter kleine of lekke bootjes die worden volgestouwd met veel te veel mensen. In een van de verhalen uit Tranen en troost (Lacrime di sale, in het Nederlands vrij vertaald als Zoute tranen) wordt verteld dat op een boot zo veel mensen aanwezig waren dat de smokkelaars een groot aantal het ruim in duwden, waar de stakkers dagenlang opeengepakt zaten zonder eten en drinken, met het luik naar het bovendek hermetisch gesloten. Degenen die bovendeks zaten hebben lange tijd het geschreeuw en gekerm van hun dierbaren moeten aanhoren, totdat het definitief stil werd.
Voor een plek op een boot worden grote offers gebracht. Vaak heeft de familie jaren gespaard om de overtocht te bekostigen voor een persoon. Velen hebben daarbovenop ook nog met hun lichaam betaald: ze hebben dwangarbeid verricht, meisjes en jonge vrouwen zijn verkracht (hoe, met hoeveel en hoe lang laten we maar onvermeld). Tot zijn afschuw bemerkte Pietro Bartolo ook dat al dan niet vrijwillig met organen ‘betaald’ wordt. De operaties zijn deskundig gedaan, wat hem in grote woede doet ontsteken. Het betekent immers dat goed opgeleide artsen in zogenaamd beschaafde landen hun medewerking verlenen aan deze verderfelijke praktijken. Veel verhalen in deze bundel zijn gruwelijk, maar wel echt gebeurd.
Gelukkig melden Bartolo en journaliste Lidia Tilotta ook positieve dingen. Pietro Bartolo, die geboren en getogen is op Lampedusa, vertelt openhartig over zijn eigen leven en wat hem ertoe gebracht heeft om zich voor de schipbreukelingen in te zetten. Vanaf dat hij arts en gynaecoloog is, heeft hij er alles aan gedaan om het eiland voorzien te krijgen van de meest elementaire zaken zoals een goed ingerichte polikliniek, een vliegveld, traumahelikopter, ambulancepersoneel en reddingswerkers. In geen enkel verhaal plaatst hij zichzelf op de voorgrond, behalve om zijn woede of verdriet te laten zien.
Lof zwaait hij altijd toe aan anderen, zoals aan de kustwacht, fiscale recherche, carabinieri, de politie of brandweer die met patrouilleboten op en neer pendelen tussen haven en gammele bootjes, aan de artsen in Palermo op wier steun hij altijd kan rekenen. Vooral is hij de vrouwen van het eiland dankbaar omdat zij de vluchtelingen steeds weer opnieuw van het nodige voorzien. Verder noemt hij velen bij naam wegens hun heldhaftig en onvermoeibaar optreden.
Dankzij de in 2017 Oscar-genomineerde documentairefilm Fuocoammare (Fire at Sea) van filmregisseur Gianfranco Rosi, heeft Bartolo, een van de hoofdpersonages, 'begrijpelijk [gemaakt] wat de essentie van het drama is en waarom we hulp en opvang moeten verlenen'. Deze schokkende en aangrijpende memoires van Bartolo, in 2016 opgetekend door Lidia Tilotta in een prettig leesbare en heldere stijl, uit het Italiaans vertaald door Gerdien Smit, zou door iedereen gelezen moeten worden, maar vooral door hen die het in Europa voor het zeggen hebben.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Angèle van Baalen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
