Schuivende grenzen

Olga Liebkes thuisbasis ligt in het Harzgebergte waar ze woont met haar vader met wie ze heel hecht is. Echter, de man die haar alles leerde en haar klankbord is, lijdt aan dementie en verkeert meer en meer in een schemerwereld. Dat is op zich al ingrijpend, maar de verhalen die hij vertelt uit zijn jonge jaren vallen niet te rijmen met het verleden zoals Olga het altijd heeft gekend en dat brengt haar uit evenwicht. Ze vertrekt op onderzoek naar het drielandenpunt Polen – Belarus - Litouwen. Op het vliegtuig maakt ze kennis met Pavel Rybak. Op bevel van dictator Loekasjenko landt de vlucht in Minsk en niet in Vilnius waar de dissidente journalist onmiddellijk wordt gearresteerd en uit beeld verdwijnt.
Waargebeurde feiten geven niet zelden inspiratie tot fictieve verhalen. De kaping van de vlucht (Ryanair) Athene – Vilnius op 23 mei 2021 en de arrestatie van passagier, journalist en tegenstander van het regime in Wit Rusland Roman Protasevitsj leverde Anya Niewierra de aanzet tot het schrijven van ‘De nomade’. Voeg hieraan toe Anya’s nieuwsgierigheid naar de herkomst van haar eigen familie langs vaderskant – uit een land dat niet meer bestaat! – en ‘De nomade’ heeft meteen een solide basis.
Het plot van ‘De nomade’ presenteert zich vanuit meerdere perspectieven. Olga Liebke is het onbetwiste hoofdpersonage. Zij vertelt vanuit de ik-vorm en in het nu. Ze neemt de lezer mee op sleeptouw en dat lukt prima. ‘De Grensman’ getuigt als geïnterviewde in een documentaire over de gruwel die zich afspeelde in de nabijheid van het Ijzeren Gordijn toen republiekvluchters zonder boe of ba moesten neergeschoten worden. Hij staat voor de mensen die gedwongen werden te handelen als verlengstuk van een misdadig regime en vertolkt de gewetensproblemen die daaruit voortvloeien. Twee oude mannen, ooit hoge functionarissen van de KGB komen in het geheim samen op een voormalige executieterrein en beramen moord en staatsgreep. De listen en valkuilen van weleer zijn nog heel actueel. De geest van stasiland is nog steeds alive and very much kicking. Episodes uit onze recente Europese geschiedenis komen opnieuw tot leven.
Citaten ontleend aan staatsmensen, filosofen, schrijvers, dichters en humanisten zijn een verdiepende aanvulling op de plot.
‘De nomade’ leest heel vlot en blijft altijd geloofwaardig. Het tempo zit goed. Mysterie, reflecties, actie en spanning combineren in een goed evenwicht. Fictie en geschiedenis ontmoeten elkaar. Documentairemaakster Olga ziet het ene na het andere ankerpunt in haar leven wegvallen. Waar liggen haar roots? Wie is ze? Met wie en welk volk deelt zij een verleden? Het drielandengebied met schuivende grenzen onderging doorheen de geschiedenis de impact van wisselende machthebbers en hun ideologieën en regels. Wie zag zich veroordeeld tot een nomadenbestaan? Wie bleef en hield zijn eigen ideologieën levend, maar dan wel onder de radar?
Olga vertolkt de universele hunkering naar identiteit, zekerheid en stabiliteit. Waar zijn we geworteld? Onze bevochten en verworven vrijheden zijn heel fragiel: de volgende tiran staat misschien al voor de deur!
Anya Niewierra heeft duidelijk gedegen onderzoek verricht. Het resultaat mag er zijn. Fictie en realiteit zijn in prima balans met elkaar verweven; de verwijzing naar de kaping in mei 2021; mensen die nog steeds uit het raam van hun flat vallen; verhalen over gruwelijkheden daar waar nieuwe machthebbers gebied innemen, het klinkt jammer genoeg al te bekend in de oren. Laten we onze vrijheid beschermen!
4*