Een hartverscheurend verhaal waarin taal een cruciale rol speelt.

De Zuid-Afrikaanse dichteres en schrijfster Ronelda S. Kamfer (1984) situeert haar debuutroman Compoun (2024) in de vroege jaren negentig, kort na de afschaffing van de apartheid. Groenplaas (plaas betekent boerderij) is de plek waar Sylvia McKinney, de grootmoeder van Nadia en Xavie, de touwtjes in handen heeft. Vanuit het perspectief van de kleinkinderen wordt veel onthuld over de gruwelijke familiegeschiedenis. Geconfronteerd met verwaarlozing en opstand proberen de twee kinderen hun leven op te bouwen. Ze wonen in een compoun; die term, afkomstig van het Engelse compound, verwijst naar een omheinde gemeenschap waar arbeiders vaak van de buitenwereld worden afgesloten.

In interviews vertelt Kamfer dat ze op tienjarige leeftijd begon met schrijven. Haar grootvader deelde talloze verhalen over zijn jeugd op de Kaapse Vlakte. In haar gedichtenbundels Noudat slapende honden (2008) en grond/Santekraam(2011) vertelt ze deze familieverhalen, die telkens het geweld beschrijven waarmee haar eigen familie werd geconfronteerd. Ze staat bekend om het gebruik van straattaal en haar scherpe, visuele beelden van armoede op het platteland.

Haar debuutroman begint met een gruwelijke scène en behoudt deze harde toon. Seksueel misbruik, moord en verwaarlozing zijn dagelijkse realiteit in het leven van Nadia en Xavie. Toch laten ze zich niet zomaar onderdrukken. Net als de schrijfster zelf proberen ze door te schrijven de waarheid over hun familie aan het licht te brengen, zonder iets te verbergen, want één ding weten ze zeker: ‘Wij redden ons prima zonder al die fuckers.’

‘De soort wanhoop die je als tiener voelt is anders dan die je als volwassenen voelt. Dit is de eerste wanhoop die van ons alleen is. Die terugkeert als je dertig bent, en weer als je vijftig bent, de wanhoop die aan je knaagt en die de enige zekerheid is in de hele wereld. De wanhoop die voor je zingt en het enige is waar je echt in gelooft.’

Taal is een van de belangrijkste elementen van Compoun. Het verhaal dat zich over generaties en geografische grenzen uitstrekt, vereist een vertaling die de subtiele taalnuances weet over te brengen. Alfred Schaffer vertaalde het boek vanuit het Afrikaans en geeft de verschillende vormen van Kaaps zorgvuldig weer, terwijl Kamfers beeldende taal – snel, scherp, indringend - ook in het Nederlands volledig tot zijn recht komt. Naarmate je de passages van Nadia en haar neefje Xavie vaker leest, herken je hun stemmen steeds sneller.

In de roman heeft taal verschillende betekenissen: niet alleen is het de bron van al het geweld, maar ook een manier om met de werkelijkheid om te gaan. De kinderen verbergen zich dikwijls achter ironie en speelse woordgrappen om hun situatie het hoofd te bieden. Soms moet je lachen om de intellectuele en taalkundige vondsten om te ontsnappen aan hun verschrikkelijke familie. Ze leggen leugens vast, krijgen geheimen boven water, en zijn met woorden hun familie te slim af als het echt moet. Taal is hun redmiddel.

Compoun is meer dan een hartverscheurend verhaal over een moeilijke jeugd. De kinderen ondergaan een ingrijpende ontwikkeling en herwinnen hun kracht door hun waarheid niet langer te verbergen. Het verhaal begint met een opeenstapeling van gruwelijke gebeurtenissen, maar de band tussen de kinderen blijft onbreekbaar. Dankzij hun besluit om eindelijk te spreken, is dit geen boek dat zich enkel op het drama richt, maar biedt het ook ruimte voor hoop.