De moed om absoluut niemand te zijn

De hoofdpersoon van De kleine Steinz, Elisabeth Steinz genaamd, vertoont een opvallende gelijkenis met de gelijknamige auteur. Ze is nieuwslezer en beschrijft zichzelf met een knipoog als de ‘kleine’ en ‘ronde’ Steinz, in scherp contrast met haar ‘lange’ en ‘slanke’ familieleden die veel meer bekendheid genieten. Of de roman gebaseerd is op het leven van de auteur, maakt overigens uiteindelijk weinig uit. Zoals het boek stelt: ‘We leven in een tijd waarin fictie, waarheid en leugen onder druk staan en onlosmakelijk met elkaar verweven zijn. We leven in een post-fiction era.’ Een subtiele reflectie op de complexiteit van de moderne werkelijkheid, die je uitnodigt om verder te kijken dan het verhaal op papier.

Net als veel personages in de Nederlandse literatuur is Elisabeth een beetje zoekende. Ze ervaart het leven als een boek dat je in één adem uit wilt lezen, gewoon om te weten hoe het eindigt. Wanneer Conrad, een schrijver met enige bekendheid, voorstelt haar te begeleiden bij een roman over haar leven, gaat ze daarmee akkoord. Maar dan moet het wel gaan over haar Spaanse man en de verhuizing met hun zoontje naar Añe, een piepklein, onbekend dorp. Het bloedhete leven daar is echter een broeihaard voor mislukking: tijdens het schrijven raakt ze verstrikt in een writer’s block, terwijl ook haar relatie steeds verder afbrokkelt. Dit lijken de perfecte ingrediënten voor een meeslepend en dramatisch boek.

Maar haar redacteur wijst het manuscript af, en Elisabeth staat, ironisch genoeg, weer met beide benen op de grond. Het idee om grip te krijgen op haar eigen leven door het op papier te zetten, eindigt in een tragikomische anticlimax. Zonder roman, met een wankelende relatie en een toekomst die opnieuw onzeker is, rest haar niets anders dan door te modderen. En dat modderen, met al zijn twijfels, absurditeiten en kleine mislukkingen, sluit naadloos aan bij de nuchtere ironie en lichtvoetige schrijfstijl van Steinz.

Deze toon komt vooral naar voren wanneer Elisabeth maatschappijkritische onderwerpen aansnijdt, zoals de positie van de vrouw:

Nu ik erover nadenk, zou slechte seks op drie staan in de ranglijst van grootste taboes van onze tijd. Daar kon je als moderne vrouw echt niet mee thuiskomen. En hoewel je moeilijk tegen bevrediging kon zijn, werd ik er soms gek van dat elke vrijpartij een onvergetelijke ervaring moest zijn. Dan verlangde ik naar iets oppervlakkigs, iemand die niets voor me betekende, iets middelmatigs, een manier om de tijd door te komen.

Hier legt Steinz op speelse wijze de vinger op de zere plek van maatschappelijke verwachtingen en persoonlijke verlangens, waarbij ze de afstand tussen ideaal en realiteit met humor en zelfspot weergeeft.

De roman kent ook een keerpunt, want teveel ironie en kritiek zouden het verhaal leeg maken, zonder enige diepgang. Uiteindelijk draait alles om een oprecht verlangen naar meer oppervlakkigheid, naar eenvoud, waarin het niet gaat om diepgravende analyses of zware existentiële vraagstukken, maar het gemak en de rust van het dagelijks leven. In het Spaanse dorp zijn het juist die eenvoud en het vaste ritme van het dagelijks leven die troost bieden. De focus ligt op kleine maar betekenisvolle momenten, zoals de relatie tussen moeder en zoon, die ondanks hun eenvoud emotie en verbondenheid uitstralen. Deze subtiele kritiek op ‘diepte’ zegt, paradoxaal genoeg, het meest over de essentie van de roman.

Een grote Steinz wordt de hoofdpersoon in De kleine Steinz niet, maar de boodschap is helder: ‘Wie zin wil geven aan zijn leven, wie voldoening zoekt, kan beter iets anders najagen dan zijn talenten. We kunnen niet allemaal Ernest Hemingway zijn.’ Wanhopig zoeken naar betekenis in het leven heeft weinig zin. Omarm de kleine versie van jezelf, want pas dan kun je echt vrij zijn – zonder dat de wereld vergaat. Het mag een ontnuchterende conclusie lijken, maar precies die onverschilligheid tegenover het ‘grote’ en ‘belangrijke’ maakt deze roman verfrissend en eerlijk.