Hedendaags, slim en toch teleurstellend

De Duitse cultureel verslaggever Philipp Oehmke (1974) is al jarenlang werkzaam bij Der Spiegel en heeft vorig jaar zijn debuutroman Schönwald gepresenteerd, die nu is vertaald naar het Nederlands door Chiara Tissen: De Schönwalds. Een omvangrijk werk, dit familieverhaal, dat mogelijk doet denken aan de Buddenbrooks van Thomas Mann (1875-1955) - wiens naam overigens meerdere malen in deze roman valt, naast die van Philip Roth, Jonathan Franzen en Richard Ford. Maar kan Oehmke zich echt meten met deze belangrijke namen in het populaire genre van het familie-epos?

De roman begint op de dag dat Karolin haar boekhandel ‘They/Them’ in Berlijn opent. Niets verloopt zoals gepland. Tijdens de openingsavond wordt de boekhandel met verf bekogeld door jongeren die beweren dat ze haar onderneming heeft gefinancierd met geld uit haar familie met een naziverleden. Haar broer Chris probeert Karolin te ondersteunen, maar is ook druk bezig om zijn eigen geheimen verborgen te houden; hij is betrokken geweest bij een #MeToo-schandaal, verloor zijn baan als professor en heeft zich, om weer relevant te worden, aangesloten bij een succesvolle Trump-club. Naast hem is er nog de broer Benni, die ogenschijnlijk een normaal leven leidt met zijn gezin, maar wiens vrouw worstelt met verschillende trauma’s.

Op slimme wijze heeft Oehmke hedendaagse onderwerpen aan zijn personages verbonden. Karolin verlangt naar meer genderneutraliteit en houdt zich bezig met begrippen als woke en queerness. Chris’ verhaal raakt aan thema’s aan als grensoverschrijdend gedrag en rechts populisme, terwijl moeder Ruth de vraag oproept of Duitsland nog steeds collectieve schuld draagt aan het naziverleden. Deze kwesties worden weliswaar vaak genoemd, maar geen van alle zo diepgaand behandeld dat ze een blijvende indruk maken. Zo blijft bijvoorbeeld onduidelijk waarom Karolin zich inzet voor de lhbtiq+ gemeenschap; wat zijn haar beweegredenen?

‘Ze wilde dit kind niet, want het zou altijd het stigma van haar falen dragen. De nagel aan de doodskist van haar ambities. Ze zou het aankijken en denken: jij bent mij zoveel schuldig, er is niets waarmee je dat ooit goed zou kunnen maken.’

Door Oehmkes gebruik van politiek geladen termen rijst de vraag of dit een geëngageerde roman moet zijn of een familieverhaal dat zich richt op de problemen binnen een gezin, met name het onvermogen om met elkaar te communiceren. Deze twee elementen kunnen uiteraard naast elkaar bestaan, maar in De Schönwalds versterken ze elkaar niet en staan te ver van elkaar af. Soms lijkt het alsof je twee verschillende romans aan het lezen bent. Dit is bijvoorbeeld te merken in Chris’ verhaal: heeft zijn verlangen om erbij te horen, dat leidt tot politiek incorrect handelen, wellicht te maken met het verleden van de familie? Het antwoord blijft onduidelijk.

De passages over de problemen binnen het gezin zijn soms ontroerend, maar over het algemeen blijft de toon van het boek hetzelfde. Gebrek aan variatie in emotie en spanning leidt ertoe dat de aandacht tijdens het lezen verslapt. Dit effect wordt bovendien versterkt door de trage plotontwikkeling en het voorspelbare einde van de roman. Hoewel Oehmke de hedendaagse thematiek goed behandelt, raakt de lezer verstrikt in uitvoerige beschrijvingen en herhalingen van gevoelens, die de voortgang vertragen.

Concluderend: De Schönwalds is soms vermakelijk om te lezen, maar kan zeker niet worden vergeleken met schrijvers als Thomas Mann. Hoewel Oehmke het slim heeft aangepakt door politiek geladen termen te gebruiken, ontbreekt aan zijn werk de nodige diepgang. Het resultaat is een teleurstellende leeservaring.