Het verlangen om anders te zijn

De Noorse schrijver Tarjei Vesaas (1897-1970) heeft in zijn leven veel romans en poëzie over de menselijke conditie geschreven. Zijn toon was bitterzoet en door zijn eenvoudige stijl vonden andere schrijvers zijn teksten vaak mysterieus van aard. Vandaag de dag wordt Vesaas een van de meest belangrijke Scandinavische schrijvers genoemd. Zijn populairste roman is The Birds (1957). Het verhaal gaat over een man die een bijzondere fascinatie voor een vogel heeft. Wanneer de vogel wordt doodgeschoten, verandert het leven van de verdrietige man volledig. In 2018 verscheen een Nederlandse vertaling van Marin Mars bij uitgeverij Lebowski.  

Hoofdpersoon van De vogels is Mattis. Volgens hem is de wereld een vijandige plaats waarin mensen niet zeggen wat ze echt bedoelen. Op het eerste gezicht lijkt Mattis een kind dat moeite heeft met de volwassen wereld, maar in werkelijkheid is hij een volwassen man die constant mijmert over zijn positie in de kleine gemeenschap waar hij met zijn zus Hege woont. Mattis heeft moeite om een baan te vinden omdat hij traag van begrip is en veel gebrek aan sociale vaardigheden heeft. Tegelijkertijd weet hij wat zijn positie is en wil hij er alles aan doen om zijn hardwerkende zus te verlichten. Vesaas beschrijft een wereld waarin een eigenzinnige man zichzelf wanhopig probeert te veranderen zodat hij wel in de gemeenschap past. 

"Zijn gedachten schoten heen en weer. Zo ging het altijd, als hij ging werken - er was niets veranderd. Dat morde er dus steeds op de achtergrond vandaag: geen verandering, gewoon het oude liedje."

Door de alledaagse thematiek zal de lezer zich herkennen in het verhaal en in het personage Mattis. Iedereen heeft namelijk wensen en verlangens, maar door de harde omstandigheden kunnen die niet altijd worden vervuld. Daarnaast beschrijft Vesaas soms een overweldigende droefheid en doordat alles door de ogen van de verwarde Mattis bekeken wordt, zal de omschreven wereld als chaotisch overkomen. De schrijver heeft het dus voor elkaar gekregen om zijn lezers de wereld vanuit verschillende perspectieven te laten bekijken. Vesaas is ook in staat zijn zware woorden regelmatig af te wisselen met humoristische gebeurtenissen, zoals de avonturen die Mattis beleeft op het water met de twee meisjes. Het mooiste element aan de roman is echter dat er menselijke onderwerpen worden aangekaart en dat het verhaal van Mattis iedereen op verschillende manieren zal raken. 

Het verhaal gaat voornamelijk over de manieren waarop men betekenis aan de wereld geeft. Het zien van de vogel is voor Mattis een belangrijk en betekenisvol moment, terwijl zijn zus de wereld op een hele andere manier interpreteert. Voor haar is een vleugje vreugde en romantiek genoeg om haar leven te verbeteren. Naast de mooie passages over de dieren, de indrukwekkende beschrijvingen van het landschap en het bijzondere innerlijke leven van Mattis, heeft Vesaas een ontroerend portret geschilderd van twee mensen die zielsveel van elkaar houden maar elkaar toch niet begrijpen. Zowel Mattis als zijn zus zitten gevangen in hun eigen leefwereld.

De vogels van Tarjei Vesaas is een klassieker waarbij ieder woord ertoe doet. De lezer wordt bijna geforceerd om na te denken over de soms absurde maar mooie dialogen die de zoektocht naar je eigen ik benadrukken. Hoe is het om in je eigen hoofd zo druk en ongelukkig te zijn, terwijl je tegelijkertijd een groot verlangen hebt om je volledig te integreren met de wereld die moeilijk valt te begrijpen? Vesaas geeft geen antwoord, maar ontroert iedereen met een zeer bijzonder verhaal.