De kunst om een illusie te scheppen
In 2017 schreef schrijver en essayist Dubravka Ugrešić (1949) in De Groene Amsterdammer dat in onze huidige cultuur geen plaats meer is voor zelfstandig denken, verbeelding en de bereidheid om risico’s te nemen. De markt heeft volgens haar elk artistiek verzet gebroken. De schrijfster heeft het verzet echter nog lang niet opgegeven. Ugrešić schrijft vaak kritisch over het nationalisme en de misdadigheid van de oorlog in Joegoslavië. Bovendien zijn haar romans vaak politiek geladen, zoals de roman Ministerie van pijn (2005) die over het leven van vluchtelingen en ballingen gaat. De laatste maanden schrijft Ugrešić vaak over de positie van literatuur in de maatschappij. Schrijvers zijn volgens haar een bedreigde soort en goede romans lijden onder de commercialisering van de literaire markt.
Ook in haar recent vertaalde boek De vos (2017) schrijft Ugrešić dat literatuur steeds onbelangrijker wordt. De titel van boek verwijst naar de positie van de vos in literatuur. De vos geldt als onbetrouwbaar en sluw en spreekt al van oudsher tot de verbeelding van vele schrijvers, bijvoorbeeld in het verhaal Van den vos Reynaerde. Voor Ugrešić staat de vos symbool voor het twijfelachtige bestaan van de schrijver. Via verschillende hoofdstukken over haar eigen leven en de levens van verschillende schrijvers, toont Ugrešić hoe het is om een schrijver te zijn in een nooit stilstaande wereld. Het boek is in het bijzonder een moedige poging om de erfenis van vooral de Russische schrijvers te behoeden van vergetelheid.
“Echte literatuur wordt niet geschreven door ijverige en dociele ambtenaren, maar door gekken, kluizenaars, ketters, dromers, rebellen en sceptici.”
De meest bijzondere hoofdstukken van het boek gaan over haar eigen leven als schrijver. Sinds haar verzet is Ugrešić, net als de vos, een migrant die geen thuis lijkt te hebben. Ze reist rusteloos en zonder illusies over de wereld om haar schrijverschap te beschermen van invloeden van buitenaf. De soms uitzichtloze fases in het leven van Ugrešić en haar verlangen om een thuis te vinden zijn ontroerend beschreven, maar tonen vooral dat zij een goed voorbeeld is van het verzet in de literatuur. Ugrešić heeft geen tijd om slachtoffer te spelen en gelooft dat de schrijver een grotere rol in de maatschappij kan spelen dan de lezer misschien verwacht. De literatuur moet zich dan echter niet laten verleiden door de commercialisering en helaas komt in de verhalen in het boek naar voren dat ze eenzamer in deze strijd staat dan ze eigenlijk verdient.
De vos is een boek dat moeilijk valt te classificeren. De schrijfstijl van Ugrešić is toegankelijk, maar de inhoud van haar verhalen zijn niet eenvoudig. Het boek staat vol met ironische bedenkingen, maar de toon van de roman kan onverwachts ook serieus zijn. Daarnaast vertelt Ugrešić veel over het ontstaan van verhalen, maar tegelijkertijd speelt ze op zo’n manier met de lezer dat ze een onderdeel van het verhaal wordt. Het boek is dus een puzzel die alleen door ervaren puzzelaars opgelost kan worden. Maar is het wel de bedoeling dat deze puzzel wordt opgelost? Is het mysterieuze karakter van de roman niet juist de kracht van Ugrešić?
“Herinneren heeft iets mythologiserend, het lijkt onze innerlijke behoefte te bevredigen om mythen over onszelf en anderen te creëren, en een mythe die eenmaal bestaat, kan bijna niet meer teniet worden gedaan.”
Eén ding is zeker: Het boek laat een grote indruk achter. Op het eerste oog onsamenhangende verhalen blijken toch een relatie met elkaar te hebben, pijnlijke ervaringen van de schrijfster worden afgewisseld met zelfspot en belangrijker: De sluwheid van de vos komt tot uiting in Ugrešićs scherpe analyses over de status van literatuur. De vos is dus een bijzondere leeservaring, maar wees gewaarschuwd voor het pluralistische karakter van het boek en laat je niet wegjagen door de vele literaire verwijzingen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anna Husson
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
