Het geheugen is een huls met tienduizend kamers

Schrijver Anthony Doerr (1973) heeft voor zijn werk goed nagedacht over een citaat van schrijver Aldous Huxley: 'Ieders geheugen is zijn persoonlijke literatuur'. Maar wat gebeurt er als het geheugen je in de steek laat? Of wanneer je verplicht je dorp moet verlaten waar al jouw jeugdherinneringen liggen? En wat als je ternauwernood aan de Holocaust bent ontsnapt en deze herinneringen je op latere leeftijd blijven achtervolgen? In Een muur vol herinneringen: en andere verhalen (2017) speelt het geheugen de hoofdrol. In elk verhaal wordt deze thematiek op een andere manier verwerkt: van de kwetsbaarheid van herinneringen naar de manier waarop gebeurtenissen uit het verleden iemand juist kunnen versterken. De verhalen hebben echter ook iets met elkaar gemeen, namelijk dat in ieder verhaal herinneringen een verbinding maken tussen de personages en anderen. Hoewel verlies soms bij het leven hoort, kan het geheugen er dus juist weer voor zorgen dat iemand zich geliefd voelt.

Anthony Doerr is geen onbekende schrijver. Hij heeft met zijn werk al veel literaire prijzen gewonnen, zoals de Pulitzer prijs voor fictie met zijn boek Als je het licht niet kunt zien (2015). Voor deze roman moest hij zich ook verdiepen in de werking van het geheugen. In een interview met Hebban vertelt Doerr dat hij voor zijn beschrijvingen over het verzet herinneringen uit dagboeken gebruikte. Hoe ga je daarmee om en op welke manier verwerk je deze herinneringen in een roman? Doerr was dus al bekend met de werking van herinneringen voordat hij aan zijn verhalenbundel Een muur vol herinneringen: en andere verhalen begon.

"Elk uur verdwijnt overal ter wereld een oneindig aantal herinneringen, hele schilderachtige atlassen worden mee het graf in gesleept. Maar gedurende datzelfde uur zijn kinderen in de weer, onderzoeken voor hen gloednieuw territorium. Ze duwen de duisternis weg; laten herinneringen achter de kruimels brood. De wereld wordt herschapen."

De verhalen tonen dat Doerr veel tijd heeft besteed aan het ontwikkelen van een mooie schrijfstijl. Hij kiest de juiste woorden om de lezer te ontroeren en weet precies wanneer het tijd is om het tempo van het verhaal op te voeren. Niet elk verhaal in de bundel is van hetzelfde niveau, maar dat maakt niet uit want elk verhaal toont op een andere manier het belang van het geheugen voor ons leven. Daarnaast heeft Doerr het aangedurfd om realistische thema's soms met een vleugje magie op te frissen. Neem bijvoorbeeld de 'geheugenmachine' die het vermogen heeft om verschillende tijden en plaatsen aan elkaar te verbinden met als resultaat een volledig beeld van het leven van sommige personages. Hoewel zo'n machine in realiteit niet bestaat, heeft Doerr het op zo'n toegankelijke manier beschreven dat de lezer er wel in gaat geloven.

De verhalen in het boek laten een spoor achter. Terwijl het ene verhaal met een positieve noot wordt afgesloten, kant het volgende verhaal tot frustratie of zelfs verdriet leiden. Daarnaast heeft Doerr ervoor gekozen om open en gesloten eindes van verhalen met elkaar af te wisselen. Soms weet de lezer dus niet waar hij of zij aan toe is. Deze techniek heeft echter als resultaat dat je soms bijna wordt geforceerd om over de werking van het geheugen na te denken. Dit is naar alle waarschijnlijkheid ook het doel van Doerr geweest. Het geheugen is zo'n belangrijk deel van de mens omdat het ons de mogelijkheid geeft om op de betekenis van het leven te reflecteren.

Een muur vol herinneringen: en andere verhalen is een boek vol mooie verhalen over de werking van het geheugen en de kracht van bepaalde herinneringen. Realistische thema's zijn vermengd met mysterieuze aspecten en de grote vragen over het leven in de verhalen zetten iedereen aan het denken. Door de prachtige schrijfstijl van Doerr zullen de verhalen dus niet zomaar het geheugen van de lezers verlaten.