Een narratieve guerilla

Het samenvatten van Einde verhaal (2025) is een haast onmogelijke opgave. De roman laat zich niet vangen in een overzichtelijk geheel: het verhaal springt van de hak op de tak, wemelt van personages (waarvan er een sterft en zonder uitleg weer tot leven komt), bevat een pratend varkentje als reddende engel en een trui die levens redt. De verteller, Astoreth, ondermijnt bovendien voortdurend zijn eigen relaas. Misschien is dat juist de kracht van het spel dat schrijver Sander Kollaard (1961) speelt, want hij heeft een boek geschreven dat je niet zozeer moet proberen te begrijpen, maar vooral moet ondergaan.

In essentie draait het verhaal om Astoreth, een opstandige engel die uit de hemel valt, gedreven door een verlangen naar vrijheid en een afkeer van de opgelegde orde. Hij sluit zich aan bij een groep die in een camper en een oude bus door een apocalyptisch Nederland trekt, op de vlucht voor het oprukkende water. Terwijl hij steeds menselijker wordt, ontdekt hij de grenzen van zijn eigen bestaan. Zijn zoektocht naar betekenis verbindt hem langzaam met de kwetsbaarheid van de mens in een onzekere wereld.

Astoreth schrijft zijn eigen verhaal en verzet zich tegen het vaste, lineaire Verhaal dat de Allerhoogste – ‘De Grote Schrijver’ – voorbestemd heeft. Hij tart het idee van een onafwendbare Eindtijd, een doemscenario vol ontregeling, overstromingen, honger en paniek. In plaats daarvan herschrijft het verhaal zichzelf voortdurend, steeds opnieuw, en nodigt het je uit om mee te gaan in de chaos. Terwijl Astoreth zich inspant om enige orde te bewaren, beseft hij dat juist in die wanorde een sprankje hoop schuilt.

Kollaards verhalende drift maakt Einde verhaal meeslepend. De roman stroomt van scène naar scène, met humor en een lichte ironie die zeldzaam is in de Nederlandse literatuur. Toch wordt zelfs deze vertelvrijheid ter discussie gesteld, onder meer door een fanatiek gelovige engel die fulmineert tegen de ongebreidelde verhalenstroom: "Het gif van een ongedisciplineerde verhaaldrift die zoveel betekenissen aan de wereld toevoegt, dat ze aan het oog wordt onttrokken." Deze kritiek contrasteert met de oprechte bevlogenheid van Astoreths vertelling en benadrukt Kollaards spel met waarheid en fictie. De roman verkent niet alleen de rol van de verteller, maar ook de vraag of we recht hebben op een eenduidige betekenis.

Door de dreigende overstromingen wekt Einde verhaal de indruk van een klimaatroman, maar dat is het niet. Kollaard moraliseert niet; hij gebruikt de rampen als decor voor een existentiële bespiegeling. Het water symboliseert niet alleen klimaatverandering, maar ook de menselijke onmacht tegenover het onvoorspelbare. In plaats van een pamflet is de roman een speelse reflectie op chaos, verhalen en de zoektocht naar betekenis in een wereld die steeds verder vervaagt.

Als de roman een kernboodschap heeft, dan is het die van onverwachte verbondenheid. Mensen, hoe vreemd of complex hun achtergrond ook is, vinden elkaar juist in onzekere tijden. Kollaard kiest niet voor standaardverhalen over heldendom of redding, maar schetst een subtiele zoektocht naar contact. Die imperfecte, maar oprechte poging tot verbinding maakt Einde verhaal tot een bijzonder boek.