We moeten weggaan om thuis te komen
Toen haar vader overleed, dook psychotherapeute en schrijfster Tessa IJzermans (1950) in zijn geschiedenis. Ze ontdekte wat hij heeft moeten doorstaan als dwangarbeider tijdens de Tweede Wereldoorlog, onder andere door het lezen van een door hem geschreven aanvraag voor een uitkering. IJzermans kwam er met veel onderzoek achter dat er te weinig aandacht in de vaderlandse geschiedschrijving, de literatuur en in de journalistiek geschonken is aan de verschrikkingen die de dwangarbeiders hebben meegemaakt. Ze besloot een boek te schrijven dat is gebaseerd op het oorlogsverhaal van haar vader, maar dat dus ook het verzwegen verhaal van vele andere dwangarbeiders vertelt.
Het houten bestek (2018) gaat over de ambitieuze en nieuwsgierige Mathilde. Ze is eerstejaars op de kunstacademie als haar vader Mart instort en van de ene op de andere dag zwijgt. Als jong meisje had Mathilde echter al lang door dat haar vader veel in de oorlog heeft meegemaakt, want hij heeft nooit veel willen vertellen. Marts zwijgzame houding heeft een zware impact op het gezin, maar hij blijft volhouden dat hij zijn familie in bescherming moet blijven nemen. Als Mart wordt gedwongen een verzetsuitkering aan te vragen, verandert er weinig aan zijn houding. Met veel tegenzin gaat hij naar een psychiater die de aanvraag moet goedkeuren. In de tussentijd ontdekt Mathilde een geheim schrift van haar vader. Tijdens het lezen wordt het voor haar steeds duidelijker op welke manier haar vader de oorlog heeft overleefd en wat hij van al die jaren heeft geleerd.
"Thuis? Is thuiskomen alles aantreffen zoals je het ooit verliet? Is het simpelweg de terugkeer in het vaderland, of is thuiskomst het hervinden van je eigen essentie? Is het een huis, een haard, een vrouw?"
Het boek bestaat uit twee stemmen, namelijk het ingrijpende verslag van vader Mart en de intieme gedachten van dochter Mathilde over wat ze in het schrift van haar vader leest. Een klein deel van het boek bestaat ook uit de belevenissen van Mathilde in haar studententijd. De verhaallijnen staan dicht bij elkaar en een belangrijk thema is dan ook de verhouding tussen vader en dochter. Het verhaal gaat in op de vraag wat een lang verzwegen geheim doet met de onderlinge verhoudingen. IJzermans heeft een goede keuze gemaakt door Mathilde als een zelfbewuste en sterke vrouw te positioneren. Om het thema verder uit te werken, heeft IJzermans haar twee hoofdpersonages zo ontwikkeld dat ze veel op elkaar lijken maar allebei andere keuzes moeten maken. Hoewel haar vader in een zeer rumoerige en nare periode is opgegroeid, heeft Mathilde het ook niet eenvoudig met het vinden van haar positie in de maatschappij. Het verhaal gaat dus ook over identiteitskwesties.
Toch heeft IJzermans vooral een verhaal willen schrijven over dwang. Ze heeft veel onderzoek gedaan naar hoe ze het leed en de nare gebeurtenissen in de dwangarbeiderskampen moest verwoorden om haar lezers iets te leren over die tijd en ze natuurlijk ook bij het verhaal te betrekken. In sommige delen van het verhaal komt het iets te geforceerd over, maar andere delen zijn vloeiend en mooi verwoord.
"Als je jong bent heb je de arrogantie te denken dat jij degene bent die uit handen van de vijand weet te blijven."
Het houten bestek is een afwisselend boek met een mooie boodschap. Het verhaal is een ode aan de veerkracht van de mens en zet de lezer aan het denken over kwesties als het hebben van een huis, identiteit, het verzwijgen van je levensverhaal en hoeveel invloed dit kan hebben op de volgende generaties. Tessa IJzermans is echter het meest geslaagd in haar wens om licht te werpen op het verzwegen verhaal van dwangarbeiders, verteld vanuit hun perspectief.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anna Husson
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
