De filosofie van een kip.

Memoires van een kip (1943) van de Palestijnse geleerde, criticus, filoloog en vertaler Ishaq Musa Al-Hussein (1904-1990) vertelt het verhaal van een kip die naar een nieuwe ren verhuist en daar haar plek moet zien te vinden. Al snel verschuift het verhaal naar levensvragen en filosofische kwesties, zoals hoe je je nobel moet gedragen, waar ons geluk vandaan komt en wat echt belangrijk is in het leven. Het voelt niet vreemd aan dat de kip ons aanspreekt. Haar verhaal over hoe zij haar leven invult en wat de rol van de andere kippen is, fungeert als een spiegel voor een menselijke samenleving.

'Tegenstellingen maken het leven aantrekkelijk, ze zijn een bron van levenslust en energie. Daarom zouden we niet zo ontevreden moeten zijn met ons leven, want we weten dat tegenslag eindigt waar voorspoed begint en dat voorspoed eindigt waar tegenslag begint.’

In het nawoord merkt vertaler Richard van Leeuwen op dat het boek moeilijk in een specifiek literair genre te plaatsen is, maar dat het qua vorm en thematiek het best te typeren is als een fabel. De fabel, een van de oudste en meest diepgewortelde genres in de Arabische literatuur, kenmerkt zich door beknopte, anekdotische vertellingen die vaak een morele of didactische boodschap bevatten. Memoires van een kip sluit naadloos aan bij deze traditie door op een toegankelijke manier complexe levensvragen en maatschappelijke of ethische dilemma’s te verkennen. Via de stem van de kip—een personage dat menselijke eigenschappen en perspectieven belichaamt—worden thema’s als vrijheid, verantwoordelijkheid en identiteit onderzocht.

Memoires van een kip werd in 1943 gepubliceerd, en het is belangrijk om het boek te plaatsen in de context van die tijd en het genre. Toch kunnen er bij het lezen vandaag de dag moeilijkheden ontstaan. De vele verwijzingen naar God, met name de op bijna elke pagina herhaalde zin "Het is een genade van God," kunnen voor hedendaagse lezers wat te veel zijn. Daarnaast behandelt het boek ethische vraagstukken vaak door middel van eenvoudige tegenstellingen tussen goed en kwaad, wat een meer genuanceerde discussie bemoeilijkt. Dit alles past uiteraard goed binnen het genre, maar als hedendaagse lezer moet je er wel open voor staan.

‘Gezondheid heeft geen waarde in de ogen van gezonde schepsels, maar de zieken zien haar als het kostbaarste bezit in het leven. Als je in gezonde toestand zou beseffen hoe waardevol gezond- heid is, zou je haar koesteren. Maar helaas word je, als je gezond bent, overstelpt door de beslommeringen, of beter gezegd, de onbenulligheden van alledag.’

Daarnaast wordt het verhaal op een vrij voorspelbare manier gepresenteerd. Wanneer de 'kinderen' van een andere kip opgroeien, worden ze neergezet als de ideale basis voor het creëren van een perfecte familie en zelfs als een kans voor een betere samenleving: "Er waren geen conflicten tussen hen, en er gebeurden geen drama's. Ze waren een duurzame kern van een nieuwe maatschappij geworden..." De manier waarop het verhaal van de kinderen wordt verteld, zo positief en zonder enig probleem, maakt meteen duidelijk dat dit niet zonder complicaties zal blijven. Je kunt het einde van de fabel al bijna voorspellen, zonder er veel moeite voor te doen. Een fabel draait dan ook niet zozeer om het ontwikkelen van een complex of onverwacht plot, maar eerder om het overbrengen van een morele boodschap. In dit geval is het de les die de kinderen – en uiteindelijk ook wij – moeten leren. Deze les wordt aan het einde van het verhaal op een duidelijke manier verwoord, en het is dan ook onmiskenbaar de les die de hele fabel wil overbrengen.

Kortom, Memoires van een kip is een bijzondere fabel die op een speelse manier diepere levensvragen aanraakt. Het verhaal nodigt uit tot reflectie over de menselijke natuur, onze zoektocht naar een betere samenleving en de waarde van vrijheid en verantwoordelijkheid. Ondanks de voorspelbaarheid en de simplistische tegenstellingen, blijft de boodschap helder en krachtig.