Het afschudden van het negatieve imago van muizen.

Tijdens de coronajaren kreeg filosoof en schrijver Eva Meijer (1980) een heel bijzonder gezelschap in huis: een groep laboratoriummuizen die ze adopteerde nadat hun onderzoekstijd erop zat. Wat begon als een nieuwsgierigheid naar hun gedrag, groeide al snel uit tot een fascinerend experiment in samenleven. Meijer zag hoe de muizen hun vrijheid ontdekten, elkaar leerden kennen en een nieuwe dynamiek vormden, ver weg van het steriele laboratorium. Door hun alledaagse handelingen begon ze te begrijpen hoe dieren hun eigen wereld vormgeven, met verrassende inzichten over emoties, intelligentie en sociale structuren. Deze thema's sluiten naadloos aan bij Meijers bredere werk, waarin ze de complexe relatie tussen mens en dier onderzoekt.

Meijer beweegt zich soepel tussen filosofie, literatuur en kunst. Ze promoveerde cum laude op een proefschrift over de politieke stem van dieren, wat haar de Erasmianum Dissertatieprijs opleverde. Haar boek Dierentalen werd wereldwijd vertaald en zette haar op de internationale kaart. Maar Meijer is niet alleen een gerenommeerd academicus; ze schreef zeven romans, waaronder Het vogelhuis en Voorwaarts, en is een begenadigd essayist en columnist. In haar werk onderzoekt ze voortdurend hoe we dieren zien, behandelen en met hen samenleven, altijd met een kritische blik op onze positie als mens.

Haar nieuwe boek Muizenleven (2025) is een voortzetting van deze filosofische en persoonlijke zoektocht. In dit boek deelt Meijer haar ervaring met de geadopteerde muizen, hun gewoonten, verhalen en onderlinge relaties, en geeft ze hen een stem. Maar Muizenleven is veel meer dan alleen een verslag van observaties; het is een krachtig pleidooi voor een herziening van de negatieve reputatie die de muis vaak heeft. Meijer wil het beeld van de muis als een onbelangrijk of zelfs ongewenst dier vervangen door een waardiger en genuanceerder perspectief. Ze pleit voor een wereld waarin de muis niet alleen als proefdiertje of plaag wordt gezien, maar als een wezen met eigen emoties, intelligentie en waarde—een wezen waarmee we respectvol kunnen samenleven.

Meijers schrijfstijl is toegankelijk, maar ook scherp in haar observaties. Ze heeft een bijzonder talent om kleine, alledaagse momenten vast te leggen die vaak over het hoofd worden gezien, maar die juist zoveel zeggen over de dieren om ons heen. In Muizenleven draait alles om de subtiele gedragingen van de muizen, die ze met zorg en empathie beschrijft. Haar taal is helder en vlot, maar nooit simplistisch.

De muizen in haar verhaal—Spokie, Vachtje, Flankie, Kraaloog en vele anderen—krijgen door Meijers empathische benadering een eigen leven. Ze worden geen anonieme proefdiertjes, maar individuen met karaktereigenschappen, voorkeuren en emoties. Iedere muis krijgt zijn of haar eigen rol en probeert, net als mensen, zijn of haar eigen leven vorm te geven. Meijer stelt dat deze muizen, die jarenlang hebben bijgedragen aan wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van de mens, recht hebben op meer dan hun functionele rol. Ze verdienen zelfs rechten, zoals het recht op pensioen.

Muizenleven is dan ook niet alleen een reflectie op de manier waarop we met dieren omgaan, maar ook een pleidooi voor een andere manier van samenleven. Meijer pleit voor een rechtssysteem dat gebaseerd is op rechtvaardigheid en vrijheid, waarin de mens niet als centrum van de wereld wordt gezien, maar waarin we als gelijken samenleven met dieren. In haar visie gaat het niet om een samenleving die draait om de mens, maar om een meersoortige samenleving waarin de rechten en belangen van alle levende wezens gerespecteerd worden. Meijer roept op tot een herwaardering van de relatie tussen mens en dier, waarin respect, gelijkwaardigheid en solidariteit centraal staan. Zoals ze zelf zegt: “We hebben een alternatieve vorm van samenleven nodig, die niet is gebaseerd op strijd of het recht van de sterkste, maar op verbindingen en samenwerking.”