Veelstemmige roman met ambitie geschreven

Een verhaal in een verhaal en daarin zit ook weer een verhaal. Zo zou je Oroppa, de debuutroman van schrijfster en universitair docente Safae el Khannoussi (1994) kort kunnen omschrijven. We maken kennis met de altijd onder invloed verkerende Hind el Arian, die wordt ingehuurd als 'huisoppasser' door snackbarhouder Hbib Lebyad. Het bewuste Amsterdamse huis is van een verdwenen beeldend kunstenares, genaamd Salomé Abergel. Om deze laatste draait het verhaal, of beter gezegd: alle personages, anekdotes en bijfiguren in Oroppa blijken een connectie met de kunstenares te hebben.


Concreet kom je maar weinig te weten over Salomé, doordat haar naam slechts een enkele keer door de andere stemmen ter sprake wordt gebracht. Deze personages vertegenwoordigen immigranten in Europa, en zijn afkomstig uit Algerije, Marokko en Tunesië: ze zijn gevlucht, gestrand en er is eigenlijk geen plek in Europa waar iemand hen werkelijk verwelkomt. Ze associëren Europa ('Oroppa') ergens tussen hemel en aarde, en tussen paradijs en hel, en hebben de zogeheten 'Marokkaanse lente' meegemaakt waarin martelingen normaal waren en men niets te zeggen had. Het is niet vreemd dat El Khannoussi over deze mensen schrijft, aangezien zij een dissertatie schreef in de politieke filosofie, over gevangenisabolitionisme vanuit een dekoloniaal perspectief. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het harde bestaan van de migrant centraal.


'Er was inderdaad niets om trots op te zijn. Hij moest in het leven een vernietigend gebrek lijden, waar hij ook was., wat hij ook aanraakte. En dat verlies, even volhardend als onverschillig, moest als een schimmel haar plannen en triomfen van binnenuit vernietigen.'

Door de veelheid aan stemmen is het niet uitgesloten dat de lezer de draad kwijtraakt. Maar halverwege de roman kun je die gelukkig weer oppakken; dan komt het accent te liggen op de geschiedenis van Yousef Slaoui, een zieke man die geplaagd wordt door nachtmerries over de tijd dat hij in de gevangenis werkte en martelingen uitvoerde. De verdwenen kunstenares Salomé krijgt via zijn perspectief eindelijk meer vorm. Als hij haar bij de pont in Amsterdam tegenkomt, kom je in dertig pagina’s veel te weten over wat er met haar is gebeurd: zij heeft in Marokko in de gevangenis gezeten en geleden, en is later naar Amsterdam en Parijs gevlucht. In deze hoofdstukken verbeeldt El Khannoussi het duistere hoofdstuk uit de naoorlogse Marokkaanse geschiedenis.

Zonder het verhaal van Slaoui zouden alle andere verhaallijnen los van elkaar blijven staan, waardoor de roman moeilijk te volgen zou zijn. Het is gewaagd van de auteur om zoveel losse verhaallijnen aan elkaar te rijgen, zonder echte diepgang of invoelbare personages. Het risico bestaat dat je dan afhaakt. In Oroppa lukt het net, mits je over een zeer geconcentreerde blik beschikt. Deze roman laat zich niet zomaar 'even tussendoor' lezen. Je moet gefocust blijven. Dan begrijp je de voorkeur van veel personages voor cafés en roesmiddelen: de ware vrijheid is te vinden buiten 'het systeem', onder bohemiens en in de kunst.

Waar El Khannoussi echt een steekje laat vallen, is in haar overdadige taalgebruik. Vergelijkingen kloppen niet altijd, en met een overvloed aan informatie probeert ze te imponeren, maar bereikt juist het tegenovergestelde effect. Het 'kronkelende' woordgebruik, de overvloed aan komma’s en de passieve zinnen met complexe woorden maken het geregeld een uitdaging om de roman uit te lezen.

De ambitie van El Khannoussi is zeker lovenswaardig. Met een bloemrijke en, toegegeven, soms wat onhandige stijl brengt zij een ode aan de verbeelding, met name het aan waanzin grenzende deel ervan. Oroppa is een goed voorbeeld van een werk dat je niet direct op een rationele manier kunt begrijpen. Wel is het positief dat een schrijfster haar lezers uitdaagt te ontdekken hoe ver zij kunnen gaan in hun eigen verbeelding, als een zoektocht naar alle mogelijkheden om verhalen te vertellen. 


Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een denkend boek' en 'Lees een pittig boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.