Spullen zijn eerlijker dan mensen

Mira Aluç (1993) schrijft korte verhalen en essays. In januari 2025 verscheen haar debuutroman Sprokkelaars bij uitgeverij Atlas Contact. De roman volgt Jong, een jonge man die na zijn afstuderen, zonder duidelijk toekomstperspectief, werkt als kassamedewerker in de partijloods van zijn excentrieke oom. Wat aanvankelijk een tijdelijke oplossing lijkt, ontaardt al snel in een situatie van verlammende besluiteloosheid, waarin zijn toekomst steeds verder uit zicht raakt. Terwijl hij zijn dagen doorbrengt met eentonig werk, groeit zijn onzekerheid over wat hij echt wil en wie hij werkelijk is. De dodelijke stilte van de loods, afgewisseld met het gerinkel van de kassalade en de echo van zijn eigen gedachten, reflecteert zijn gebrek aan richting.

Wat dit boek goed maakt, is de manier waarop het thema’s verweeft zonder zijn toevlucht te hoeven nemen tot expliciete confrontaties of overdadige avonturen. In plaats daarvan komen sociale ongelijkheid, status en minachting subtiel maar veelzeggend aan de orde, met name in de dialogen tussen de oom en Jong. Een treffend voorbeeld is een scène waarin de oom zijn neef prijst voor het voltooien van zijn studie. Wat begint als een blijk van waardering, krijgt al snel een ondertoon die de sociale hiërarchie bevestigt: de erkenning is niet onvoorwaardelijk, maar bevat de impliciete boodschap dat iemand met zijn afkomst zijn plaats moet kennen. Tegelijkertijd verraadt ooms opmerking een gelaten acceptatie van diens eigen positie. Wanneer hij stelt dat zij zich nu in hetzelfde schuitje bevinden, suggereert hij dat sociale mobiliteit een illusie is — een beweging binnen een systeem dat ongelijkheid in stand houdt.

Een oude studievriend die Jong in de loods ziet, kan zijn verbazing nauwelijks verbergen. De korte aarzeling, de vluchtige blik die ongemakkelijk over hem heen glijdt, zegt meer dan woorden: Jong hoort hier niet — althans, niet volgens de verwachtingen die zijn opleiding had geschept. In dat moment wordt de waarheid van de oom schrijnend tastbaar. Wat een pad naar vooruitgang leek, blijkt slechts een omweg naar hetzelfde lot.

‘Mijn oom had gelijk. De loods trok de tijdelijke spullen van de wereld naar de eeuwige aarde en huisvestte het voorbije. In die geborgenheid categoriseerde hij vergankelijkheid. Mijn oom was een partijpelgrim, begreep dat spullen eerlijker zijn dan mensen. Ze demonstreren of je arm of rijk bent, verfijnd of barbaars, middelmatig of uitzonderlijk. Spullen liegen niet, verraden genadeloos waar je bij hoort. Tot welke tijd, bij welke plek en in welk hokje. Maar nooit of je goed bent of slecht.’

Aluçs taal is helder en onversierd, zonder diepgang te ontberen. Met haar sobere stijl richt ze zich vooral op de emoties en de ontwikkeling van haar personages, zodat hun ervaringen meer gewicht krijgen. Deze benadering stelt je in staat het eenvoudige verhaal goed te volgen, en je daarnaast te verbinden met de innerlijke wereld van de personages. De details in de dialogen komen op een natuurlijke manier voort uit hun gevoelens en reacties, waardoor ze nooit geforceerd of overbodig aanvoelen. Zonder ingewikkeld taalgebruik wordt de essentie van hun relaties en gedachten duidelijk.

In Sprokkelaars schetst Mira Aluç het portret van mensen die gevangen zitten in een grijze zone, waar het verlangen naar betekenis op stilstand stuit. Jongs zoektocht naar vooruitgang laat hem juist de beperking van zijn situatie zien. Aluçs sobere stijl legt de nadruk op de emoties en subtiele veranderingen in haar personages. Het verhaal is een ingetogen overdenking van hoe sociale structuren ons sturen en hoe we omgaan met de stilte die soms tussen ambities en realiteit hoorbaar wordt.