De redeloze wisselvalligheden van het lot

In Vreugde nodigt de Spaanse schrijver Manuel Vilas (1962) zijn lezers uit om mee te gaan op reis. Voor zijn werk reist hij vaak naar het buitenland en in zijn nieuwe roman vertelt hij in detail over de gebeurtenissen en de mensen die hij tijdens deze reizen ontmoet. De belangrijkste reis is echter naar zijn verleden, namelijk naar zijn jeugd. Villas benadrukt het belang om je te verzoenen met je verleden, met je ouders, met oude wonden en de fouten die je hebt gemaakt. Villas bezit een betoverend taalgebruik om diepgaande plekken van zijn hart bloot te leggen. Vertaler Trijne Vermunt heeft een uitdagende klus gehad om Vilas’ emoties aan de Nederlandse lezers over te brengen. Het resultaat is uitmuntend.

Het is niet de eerste keer dat Vilas over zijn verleden schrijft. In Ordesa (2018) probeert hij het overlijden van zijn ouders te verwerken en licht hij de situatie in Spanje toe dat tot in de jaren zeventig onder het regime van Franco stond. Ordesa is de roman waarmee hij een belangrijke positie in de Spaanse literatuur heeft bemachtigd en het werk dat internationaal zijn doorbraak betekende.

Vilas neemt in Vreugde zijn eigen leven onder de loep, analyseert belangrijke en minder grote gebeurtenissen in zijn leven en reflecteert over de existentiële angst die hij, naar eigen zeggen, van zijn ouders heeft geërfd. Het boek heeft een zeer melancholisch karakter dat de lezer aantrekt of juist afstoot. Het dramatische karakter wordt bovendien versterkt door de vele herhalingen in Vilas’ gedachtegangen. Deze, bijna obsessieve herhaling, intensiveert de emoties die de auteur duidelijk niet voor zijn lezers wil verbergen.

'Want mij heeft het altijd veel tijd en moeite gekost om inzicht te krijgen in de belangrijkste levenslessen, en een ervan is dat het leven altijd tegenvalt, omdat het onvolmaakt is.'

De roman is een kruising tussen een monoloog, een biografie en een roman. Het is geen gemakkelijk werk om te lezen, niet vanwege de stijl, maar vanwege de thematiek. Het poëtische proza gaat altijd over de relatie met verlies of de afwezigheid van mensen die belangrijk waren. Het plotloze boek gaat ook over falen en omgaan met eenzaamheid en dikwijls krijgt de lezer het idee dat Vilas op het punt staat om een einde aan zijn leven te maken. De auteur betreedt keer op keer een sombere put waarin geen uitgang lijkt te zijn. De lezer die een positieve noot verwacht, wordt teleurgesteld, maar een ander vindt mogelijk juist hoop in het feit dat Vilas moeilijke onderwerpen niet uit de weg gaat. Geheel hopeloos is het werk van Vilas niet, want de titel verwijst naar de vreugde die hij toch uit de alledaagse gebeurtenissen haalt.

'Je moet het kapitalisme een poot uitdraaien wanneer je kunt, want hoeveel je ook van het kapitalisme steelt, het zal altijd minder zijn dan wat het jou aanpakt, want het steelt je vreugde, en vreugde is van onschatbare waarde.'

Vreugde van Manuel Villas is een ode aan het grillige karakter van het leven en zijn eigen emotionele zoektocht naar betekenis in het verleden. Alleen door eerlijk naar pijn en verlies te kijken, ontdekken we de vreugde van het leven. Het boek is niet voor iedere lezer weggelegd, maar voor wie zich graag verliest in poëtische overpeinzingen is het een aantrekkelijk boek.