Geslaagde symbiose literaire roman en historische thriller
De Lutherse dominee Lars Levi Læstadius (1800-1861) is een bekende 19de-eeuwse Zweed van Samische afkomst. Hij woonde en werkte in het noordelijke, tegen Finland grenzende plaatsje Pajala en was de voorganger van een religieuze opwekkingsbeweging. Afgezien daarvan was hij ook een bekende botanicus. Met Beren koken schreef de Zweedse auteur Mikael Niemi (1959) een boek waarin deze dominee een hoofdrol vervult. Daar was hij de aangewezen persoon voor, want zelf woont hij ook in Pajala. Het eindresultaat is een lichtbiografische roman van hoog niveau waarin een echt Scandinavisch misdaadverhaal is verweven. Daarin neemt Læstadius ook de rol van CSI avant la lettre op zich.
Mikael Niemi publiceerde al redelijk wat werk van uiteenlopende snit, waaronder dichtbundels, jeugdboeken, toneelstukken en romans, waarvan er enkele zijn vertaald. Zijn bekendste boek is de internationale bestseller Popmuziek uit Viitula, een autobiografisch geïnspireerde roman over een jongen die in de jaren ‘60 opgroeit in het meertalige (er wordt Zweeds, Fins en Samisch gesproken) Pajala. Beren koken is vertaald door Geri de Boer.
De opwekkingsbeweging van Læstadius was gelieerd aan het 19de-eeuwse gereformeerde Reveil, dat ook in Nederland plaatsvond. Door zijn Samische afkomst had de dominee echter nauwe banden met de lokale Lapse bevolking, waarvan een opmerkelijk groot deel zich bij zijn beweging aansloot. Hij stond strenge leefregels voor en trok ten strijde tegen in de streek heersende vormen van ernstig alcoholmisbruik.
De belangrijkste hoofdpersoon in het boek is niettemin de fictieve, Samische ik-figuur Jussi. Als twaalfjarige komt hij als een soort pleegzoon in het huishouden van de dominee en krijgt er een gedegen privéopleiding. Tien jaar later, in 1852, sterft een lokale veehoedster een onnatuurlijke dood. Men gelooft dat het meisje ten prooi is gevallen aan een beer en gaat naarstig op jacht naar het monster. Wetenschapper Læstadius onderneemt met hulp van Jussi echter een meer methodisch onderzoek en stuit op sporen van een menselijke moordenaar. Toch wanen de dorpelingen zich veilig nadat ze inderdaad een beer hebben gevonden en gedood. Dat blijkt een vergissing. Terwijl de heren hun onderzoek voortzetten, maakt de dominee zich grote zorgen over de toekomst van zijn opwekkingsbeweging, terwijl Jussi droomt van een toekomst met de mooie Maria.
Als succesvolle combinatie van een historische thriller, filosofisch getinte literatuur en een liefdesgeschiedenis doet Beren koken enigszins denken aan De naam van de roos van Umberto Eco. Niemi geeft echter een compleet eigen draai aan het concept. Zo past het moordmysterie dat zich ontvouwt uitstekend in Noord-Scandinavië en heeft het precies die donkere en rauwe inslag die je daarvan verwacht. Daarnaast weet de auteur als geen ander de lokale spanningen rondom de taaldraaikolk en de etnische verschillen vorm te geven en te verweven met vrijwel alles dat er in het boek gebeurt.
Ondertussen speelt het verhaal zich zonder twijfel af in de 19de eeuw, waarbij zowel de streek als de mensen raak worden getroffen, inclusief de Samen. Al gaat de auteur wel ver met de opsporingsmethodes die hij Læstadius laat gebruiken, wetende dat de forensische wetenschap in 1852 nog moest ontstaan. Daar staat tegenover dat we diepe kijkjes mogen nemen in de zielen van zowel Jussi als de getroebleerde dominee en dat alles is opgeschreven in mooie, vaak emotioneel geladen taal.
“Ik wilde haar inademen en nooit meer uitademen. Ik moest nog een keer hoesten om een gat in de wereld te maken waardoor de lucht naar binnen kon.”
Door de vele filosofische overpeinzingen en gesprekken krijgt het verhaal de nodige diepgang. Helaas heeft het eveneens last van vaagheden. Door de gehanteerde ik-vorm zijn de motieven van andere personages dan de beide hoofdpersonen soms onduidelijk. Verder blijft het de vraag of die strenge dominee echt zo’n heldhaftige en verlichte man was als hier wordt geschetst of dat dit vooral het beeld is dat Jussi van hem heeft. Ook de perikelen rond de opwekkingsbeweging worden niet altijd afdoende uitgelegd.
Desondanks is Beren koken een indringende roman met een interessant onderwerp en een spannende plotontwikkeling op de koop toe. Duister maar niet naargeestig en soms zelfs romantisch. Een goed in elkaar passende symbiose tussen genres.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne-Claire Verham
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
