Vanuit twee vrouwenlevens naar groter historisch plaatje

Het verhaal van een 16e-eeuws slachtoffer van de heksenvervolgingen in een roman spiegelen aan dat van een hedendaagse vrouw is eerder gedaan. Toch doet de Duitse schrijfster Jarka Kubsova (1977) met De geheimen van Abelke Bleken een doelbewuste nieuwe poging. Dit omdat ze op zoek is naar de wortels van dat 'oude verhaal' over maatschappelijke onderdrukking van vrouwen. Daartoe graaft ze diep door naar oorzaken en achtergronden en dat in een bijzondere setting.

De in Tsjechoslowakije geboren Kubsova studeerde sociale economie en sociologie in Hamburg en werkte daarna als journaliste en schrijfster van non-fictie. In 2021 debuteerde ze succesvol met Bergland, een generatieroman die zich in de Alpen afspeelt. In 2023 volgde Marschlande, dat als De geheimen van Abelke Bleken in het Nederlands is vertaald door Mara van Duijn.

De titelheldin bezat rondom 1570 haar eigen boerderij in het dorp Ochsenwerder, dat in het moerassige gebied onder Hamburg ligt. Dat een vrouw zelfstandig een boerderij bestierde was ongewoon, maar niet ondenkbaar voor de tijd en de streek. Na een rampzalige overstroming kreeg Abelke echter steeds meer weerstand te verduren. Uiteindelijk werd ze voor hekserij veroordeeld en ging ze als duivelse heks de boeken in. Recente historici hebben echter nieuwe feiten boven water gehaald en ontdekt dat er heel wat meer aan de hand was. De waarheid is ontluisterend, maar Kubsova heeft er een aansprekend levensverhaal op gebouwd, waarin ze de vele leemtes geloofwaardig opvult.

Afgewisseld daarmee lezen we over de strubbelingen van beginnende veertiger Britta Stoever, die met haar gezin van Hamburg naar Ochsenwerder is verhuisd. Ooit had ze een veelbelovende carrière als geologe, maar het moederschap, een deeltijdbaan beneden haar niveau en het huishouden werden toch haar deel. In haar nieuwe landelijke isolatie spelen frustraties daarover extra op. Maar dan hoort ze over Abelke Bleken en komt de onderzoeker weer in haar boven. Ze duikt in het leven van de vermeende heks en gaat daardoor nadenken over haar eigen leven, huwelijk en toekomst. Als echter ook voor haar de harde realiteit toeslaat, blijkt het maar de vraag of een ommekeer nog mogelijk is.

Vreemd genoeg is het hedendaagse verhaal minder geloofwaardig dan het historische. Zo blijft Britta’s deeltijdbaan in de kantlijn hangen en overdrijft de auteur de gevolgen van de verhuizing. Ochsenwerder lijkt veel verder van Hamburg te liggen dan het in werkelijkheid doet. Ook een op zich mooie synchronie die plaatsvindt tussen de levens van de beide vrouwen wordt verschillende keren aan Britta’s kant geforceerd. Gelukkig is de geologe ondanks de onwaarschijnlijkheden iemand met wie je goed kunt meeleven en in wie andere vrouwen veel zullen herkennen.

De moeraslanden, in de vertaling nog steeds 'marslanden' genoemd, zijn van grote invloed op beide verhaallijnen. Het is dan ook uniek gebied; de Elbe waaiert er breed uit rond vruchtbare landbouwgronden en veengebieden, met een Nederlands aandoend landschap van akkers, weilanden en dijken als gevolg. Ook de maatschappelijke geschiedenis is bijzonder, omdat er voor Europese begrippen bovengemiddeld veel zelfstandige boeren met eigen land woonden. Aldus geven de marslanden de roman een heel eigen gezicht.

Opvallend is ook de opbouw van het boek. Kubsova begint met alledaagse beslommeringen en overpeinzingen van haar heldinnen om dan steeds verder uit te zoomen naar bredere maatschappelijke verwikkelingen en gedachtes daarover. Een goede vondst, want historische wetenswaardigheden werken hierdoor vaak als verrassende verhaalwending en als eyeopener. In een helder en interessant nawoord doet de auteur overigens een laatste uitvergroting naar achtergrondinformatie die eeuwen bestrijkt. Zo plaatst ze het voorgaande in extra perspectief zonder haar roman te belasten met te veel uitleg.

Als literaire romanschrijfster is Kubsova op haar best in de doorleefde hoofdstukjes rondom Abelke Bleken. Elders komt de voormalige journaliste eigenlijk wat sterker naar voren dan de literator. Maar wat knap dat de schrijfster op basis van twee afzonderlijke vrouwenlevens een overtuigend, overkoepelend historisch plaatje uit het Noord-Duitse veen weet te trekken, zonder ooit de persoonlijke noot uit het oog te verliezen.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een nat boek' en 'Lees een denkend boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.