Ontroerend afscheid in heksenstijl

Terry Pratchett (1949 – 2015), wereldberoemd auteur van fantasy- en sciencefictionboeken, zat nog vol ideeën voor nieuwe verhalen toen hij overleed. Dat zal mensen die zijn boeken kennen niet verbazen, aangezien hij altijd al uit zijn voegen barstte van de ideeën. Toch blijkt zijn allerlaatste boek, De Herderskroon, een passend afscheid. Het verhaal draait namelijk om jongere generaties die oudere generaties opvolgen en hoe ze dat het beste kunnen doen. Binnen dat kader heeft de auteur ook een aantal boodschappen voor diegenen die na hem komen.  

Terence David John Pratchett was een Britse veelschrijver, die op 12 maart 2015 overleed aan de gevolgen van een zeldzame vorm van Alzheimer. Hij werd vooral populair met zijn komische en intelligente ‘Schijfwereldreeks’. Deze bestaat uit vijfenveertig delen, waaronder een aantal zogeheten ‘Verhalen van de Schijfwereld’ die meer gericht zijn op een jeugdig publiek. Er zijn uiteindelijk veertig boeken in het Nederlands vertaald. Op twee na is dat met veel flair gedaan door Venugopalan Ittekot, die daardoor met De Herderskroon ook een indrukwekkende prestatie afrondt.  

De Herderskroon telt als een ‘verhaal van de Schijfwereld’, maar al te jeugdig is dit boek niet meer. Hoofdpersone Tiffanie Verweerd, een jonge heks afkomstig uit een familie van schaapsherders, is na vier eerdere avonturen opgegroeid tot oudere tiener. Ze krijgt nu zware verantwoordelijkheden te dragen en is bezig snel volwassen te worden. Daarmee komt dit boek inhoudelijk dicht in de buurt van een regulier Schijfwerelddeel, al zullen jongeren genoeg in Tiffanie herkennen. Wie trouwens spoilers over haar vroegere avonturen wil vermijden, begint toch het beste bij haar eerste verhaal, De vrijgemaakte Ortjes.  

Opvallend is dat deze Young Adult zich expliciet afspeelt na Op stoom, de vorige en laatste Schijfwereldroman voor volwassenen. Het verhaal is echter prima te volgen als je dat boek niet hebt gelezen, zolang je maar niet te vreemd opkijkt van plotseling rondrijdende stoomtreinen. Tenslotte past de beginnende industrialisatie uitstekend bij het verhaal. De overgang van een oude naar een nieuwe generatie loopt hierdoor namelijk synchroon met de overgang van een oude naar een nieuwe wereld.  

Binnen dat kader krijgt Tiffanie echter heel wat problemen op haar bord. Zo moet ze opeens twee heksenwijken draaiende houden en krijgt het bovendien (opnieuw) aan de stok met nare Elfen. Die hebben helaas weer mogelijkheden ontdekt om vanuit hun wereld die van de Schijf te betreden en daar flink heibel te schoppen. Gelukkig zijn er ook nog de andere heksen, de getalenteerde jongen Jeffrie, diens vervaarlijke geit Mefistofeles, een groepje oude mannen en het even kleine als vechtlustige volk der Fiegels om Tiffanie bij te staan. Maar dan moet ze hun hulp natuurlijk wel eerst accepteren.  

Vanzelfsprekend zit ook dit boek vol met de malligheid, goede vondsten, rake observaties, krioelende levensvormen en grappige voetnoten die zo bekend zijn uit Pratchetts boeken. Er zijn echter ook ontroerende momenten. Er is een verdrietig afscheid en Tiffanie raakt mensen met haar onvermoeibare en onbaatzuchtige inzet, alsook met haar diepe verbondenheid met Het Krijt, de streek waar ze als herderskind is geboren en getogen. Dit alles maakt dat het afscheid van ’s werelds meest uitgebreide fantasyreeks een emotionele vlucht op de heksenbezem is geworden.  

De herderskroon is wel geschreven door een auteur die niet veel tijd meer had en zich dat erg bewust was. Dus misschien heeft hij er teveel ideeën in willen stoppen, teveel boodschappen en teveel personages. Maar wat maakt het uit? Het blijft een echte Pratchett.  

Want dat is toch het punt. Zelfs nadat hij ziek werd bleef Terry Pratchett uit duizenden herkenbaar door zijn oorspronkelijke stijl, humor en virtuositeit met taal. Hij bedacht talloze onvergetelijke personages en creëerde een alternatieve wereld die enerzijds absurd is, maar ons anderzijds, meer dan welke wereld ook, een spiegel weet voor te houden. Begrijpelijk dat hij er de wereld mee veroverde. Nu is Terry Pratchett er niet meer, maar A’tuin de Grote Schildpad zal nog lang door het leesuniversum blijven zwemmen.