Duister dystopisch jeugdboek en toch te lief

Wel twee prijzen won Donna Barba Higuera met haar boek De laatste verhalenverteller in haar thuisland de Verenigde Staten en dat is in veel opzichten begrijpelijk. Het is een originele dystopie met krachtige thema’s en de ruimteavonturen van het doortastende meisje Petra zijn spannend. De auteur neemt echter zoveel tijd om een lieve en gevoelvolle heldin van Petra te maken, dat zowel de plot, de wereldbouw als de thema’s daaronder lijden.

Donna Barba Higuera is een nieuwe naam op de Nederlandstalige boekenmarkt. In de VS publiceerde ze sinds 2020 een handvol jeugd- en prentenboeken, waarvan dit het meest succesvolle is. Hoewel ze enige Mexicaanse wortels heeft, is Higuera een geboren en getogen Amerikaanse. The Last Cuentista, zoals de oorspronkelijke titel luidt, is in het Nederlands vertaald door Adiëlle Westercappel.

Opmerkelijk is dat het boek in de VS is gelabeld als ‘middelgrade’, ofwel voor kinderen tussen 8 en 12 jaar, maar op de Nederlandstalige markt telt als young adult voor 13- tot 15-jarigen. De Amerikaanse indeling is qua moeilijkheidsgraad echter accurater en sluit beter aan bij de leeftijd en belevingswereld van de kinderen in het verhaal. Ook is het vreemd dat het van toepassing zijnde Spaanse woord ‘cuentista’ niet is overgenomen in de Nederlandse vertaling, terwijl andere stukjes Spaans zelfs onvertaald achterblijven.

Hoofdpersoon Petra Peña uit Nieuw-Mexico, die net als haar oma verhalenverteller hoopt te worden, is bijna dertien als in 2061 de komeet Halley uit koers raakt en de aarde zal vernietigen. Haar gezin mag echter mee op een in allerhaast georganiseerde evacuatie naar de leefbare planeet Sagan. De reis gaat 370 jaar duren op een ruimteschip dat een combinatie is van een stasis- en een generatieschip. De meeste reizigers, waaronder Petra’s familie, worden in stasis gebracht, maar de bemanning blijft wakker en zal generaties overspannen.

Wanneer Sagan in zicht komt wordt Petra wakker in een dystopische situatie. Het schip blijkt in handen van een dictatoriaal regime, het zogeheten Collectief, dat een extreme vorm van uniformiteit voorstaat. Die dringen ze iedereen op met behulp van genetische manipulatie, drugs en het ‘herprogrammeren’ van mensen hun hersenen. Dat laatste lukt echter maar matig en bij Petra helemaal niet. Stiekem gaat ze de strijd aan met het Collectief, waarbij haar verhalen haar belangrijkste wapen worden. Helaas treft ze in de genadeloze president Nyla een gevaarlijke tegenstander.

De verhalen die Petra van haar oma heeft leren vertellen zijn zogeheten cuentos, volksverhalen uit Spaanstalige landen die worden verteld aan kinderen. Deze kunnen zowel op Spaanse als op Zuid-Amerikaanse mythes terugpakken. Het is grotendeels een orale traditie waardoor er maar weinig cuentos op papier staan. Higuera breekt in dit kader een verrassende lans voor de orale traditie en laat mooi zien wat deze voor meerwaarde heeft in vergelijking met een schriftelijke.

De dystopische situatie die wordt geschetst is, zeker voor een jeugdboek, behoorlijk akelig en duister. Zelfs volwassen lezers zullen er de rillingen van krijgen. Gaandeweg zakt de ontsteltenis echter weg. Meer en meer draait het verhaal om het persoonlijke verhaal van de psychisch worstelende maar moreel loepzuivere en van liefde voor haar familie overlopende Petra. Ze vertelt mooie verhalen, haalt ontroerende herinneringen op aan haar leven op aarde en ontfermt zich moederlijk over een stel jonge kinderen.

Ondertussen worden verschillende raadselachtige zaken rondom het Collectief niet verder uitgewerkt of uitgelegd en blijven er veel vragen onbeantwoord. Daarnaast forceert de auteur het verhaal regelmatig om haar plot rond te breien en wordt de naargeestige eenvormigheid van het Collectief niet bepaald afgezet tegen een bruisende culturele diversiteit. Naast de half-Mexicaanse inbreng is er alleen nog een half-Indiaas meisje met twee moeders, dat uiteindelijk gewoon de zoveelste all-American eenhoornfan blijkt te zijn. Gelukkig zijn er ook nog verrassende verhaalwendingen en stoere actiescènes waardoor het verhaal toch tot het einde spanning blijft houden.

De laatste verhalenverteller mist door de tegenvallende uitwerking aan kracht en diepgang, maar toch zal de sympathieke heldin veel harten winnen voor haar avonturen en cuentos.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een ver boek' en 'Lees een lui boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.