Middeleeuwse vrouwen op zoek naar vrijheid
De Franse schrijfster Aline Kiner dwaalde in Parijs graag rond de plek waar een uniek middeleeuwse begijnhof had gelegen, gefascineerd als ze was door de vrouwen die daar ooit woonden. Gelovige vrouwen, maar ook vrouwen die zich niet wilden voegen naar maatschappelijke conventies of de strenge restricties van een kloosterorde en meer vrijheid en zelfstandigheid zochten. Kiner besloot een boek over hen te schrijven en koos daartoe voor de vrijheid van een roman boven de restricties van historisch verantwoorde non-fictie. Terecht, zoals blijkt. Geen boek had een beter ingeleefd beeld kunnen geven dan De nacht van de begijnen.
Wat is nu eigenlijk een begijn? Veel mensen zullen het niet precies weten. Begrijpelijk, want de positie van begijnen was ook vaag en het betrof een zeer uiteenlopende groep vrouwen. Tevens waren er de nodige verschillen naar tijd en plaats. Officieel waren het alleenstaande vrouwen die wel tot een katholieke gemeenschap behoorden en samenwoonden in een begijnhof of -huis, maar zich niet wilden onderwerpen aan de strenge regels van een kloosterorde. Veel middeleeuwse begijnhoven boden in de praktijk echter ook een toevluchtsoord aan beschadigde en verdrukte vrouwen en aan vrouwen, vaak weduwen, die zich wilden ontwikkelen of een zelfstandige maatschappelijk positie innemen. Dat kon anderszins niet, omdat het ongepast was voor een vrouw om alleen te wonen.
Aline Kiner is behalve auteur ook hoofdredacteur van het tijdschrift Sciences et Avenir (Wetenschap en Toekomst). Behalve in de toekomst is ze ook geïnteresseerd in het verleden, vooral in de middeleeuwen. De nacht van de begijnen is haar derde roman, maar haar eerste Nederlandse vertaling. Deze is zorgvuldig uitgevoerd door Noor Koch, die de middeleeuwse sfeer goed wist te handhaven.
Het verhaal speelt zich af in Parijs tussen 1310 en 1315. De inquisitie was op zijn hoogtepunt en de vraag wat ketterij was en wat niet speelde constant. De Franse koning Philips IV de Schone (niet te verwarren met de in Nederland beter bekende Philips I van Castillië met dezelfde bijnaam) regeerde ook met streng katholieke hand. Met name de orde van de tempeliers stond aldus zwaar onder vuur. Over begijnen bestonden ook twijfels, maar aanvankelijk werden ze met rust gelaten. Dat veranderde nadat de begijn Marguerite Porete, die een mystiek en vrijzinnig boek had geschreven, voor ketterij op de brandstapel werd gezet.
Het zijn verwikkelingen die de al oudere kruidenvrouw en genezeres Ysabel, woonachtig in het grote begijnhof midden in Parijs, met de nodige zorgen volgt. Ondertussen vindt ze een weggelopen jonge vrouw bij de poort van de hof en ontfermt zich over haar. Deze Maheut blijkt een temperamentvolle dame die afdoende reden heeft om zich te verbergen voor machtige vijanden. Wanneer de situatie rondom de tempeliers en Marguerite Porete het vrije bestaan van de begijnen steeds meer onder druk zet en de gewelddadigheden toenemen, verergeren ook de problemen rond Maheut. Ysabel moet dan alle zeilen bijzetten om niet alleen haar levenswijze te verdedigen, maar iedereen bovendien veilig te houden.
Op sommige plaatsen wordt De nacht van de begijnen gepropageerd als een vrouwelijke versie van De naam van de roos van Umberto Eco. Hoewel daar beslist een kern van waarheid in zit, is het toch te veel eer. Dit boek mist wel iets in vergelijking met die klassieker, zoals een aanhoudend spannende verhaallijn, een briljante ontknoping en een schrijfstijl die de lezer van het begin tot het eind meezuigt. Deze roman is aangrijpend, boeiend en met flair geschreven, maar ook nogal bedachtzaam en hoogdrempelig. Je moet attent blijven lezen om tussen alle overdenkingen door de draad van het verhaal vast te houden.
Diegenen die de moeite nemen worden echter beloond, want Kiner heeft het beste voor het laatst bewaard. Ze blijkt dan niet alleen een schrijfster die haar interesse voor de middeleeuwen heeft omgezet in een beeldende en levensechte roman over een origineel onderwerp, maar ook een Parijse journaliste die leeft en schrijft na de heftige terroristische aanslagen die daar in 2015 hebben plaatsgevonden. En dat leidt in dit boek, dat evengoed gaat over een slag tussen religieuze fanatici en mensen met een vrije(re) geest, tot een gedenkwaardige apotheose. Tussen de aanzwellende en verwikkelingen door staan doordachte filosofische inzichten over onderwerpen als geweld, onderdrukking en machtsmisbruik. Want:
'...; zielenroerselen hangen samen met de roerselen van de wereld;...'
Aldus bewijst Aline Kiner het adagium dat een historisch verhaal evenveel zegt over de tijd waarin het is geschreven als over de tijd waarin het zich afspeelt. Ondertussen stelt dit boek het standaardbeeld van vrouwen in de middeleeuwen flink bij, op een manier die alleen zelfstandige denkers gegeven is. En daarmee heeft dit boek een heel eigen vorm van toegevoegde waarde.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne-Claire Verham
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
