Een compleet nieuw en spannend idee

De schimmel rukt op. Dat gebeurt niet alleen letterlijk in de sciencefictionthriller De plaag van David Walton (1975), maar ook in meer overdrachtelijke zin als basis voor verhaalideeën. Tot voor kort speelden schimmels en hun mycelium zelden tot nooit een serieuze rol in de menselijke verbeelding, maar dat is veranderd. Terwijl Walton eind 2017 met dit boek de Verenigde Staten een nieuw type nachtmerrie toonde, kwam de Netflixserie Star Trek: Discovery met een meer positieve inzet van schimmels als basis voor hypermoderne techniek. Twee totaal verschillende scenario’s dus, maar beiden in eerste instantie niet eenvoudig te begrijpen. Wie zich de moeite doet, ziet echter een nieuwe wereld opengaan.  

David Walton is een Amerikaanse schrijver van sciencefiction en fantasy. In 2008 won hij met zijn debuutroman Terminal Mind de Philip K. Dick Award, een prijs voor originele Amerikaanse sciencefictionromans. Hij schreef nog verschillende andere boeken, maar De plaag is zijn eerste vertaling in het Nederlands. Vertaler Frank van der Knoop weet daarbij Waltons opgewekte toon goed te vangen, maar helaas zijn er wel veel kleine foutjes in het boek achtergebleven.  

Het boek begint met een korte, noodzakelijke uitleg over schimmels en het mycelium dat zij creëren, het zeer uitgebreide netwerk van miljoenen ultradunne draden dat zich alle kanten op vertakt en in hoge mate het ecosysteem waar het deel van uitmaakt (in principe het regenwoud) regelt. Het is namelijk op de zeer specifieke eigenschappen van deze levensvorm die plant noch dier is, dat de auteur zijn verhaal baseert.  

In de proloog lezen we over de nog jonge mycoloog Paul Johns die in het regenwoud van de Amazone ternauwernood ontsnapt aan een aanslag en vervolgens vreemde dingen meemaakt met schimmels waar hij net onderzoek naar had gedaan. Later blijkt hij geïnfecteerd met een schimmel en wordt hij ziek. Al snel knapt hij weer op en vervolgens blijkt hij een stuk slimmer dan voorheen. En daarin is hij niet de enige; een toevloed van nieuwe genieën dient zich aan.  

Hoofdpersoon en ik-figuur van het verhaal is Pauls jongere broer Neil Johns, die tot zijn grote geluk bij inlichtingendienst NSA wordt aangenomen als codebreker. Het is in die hoedanigheid dat hij op het spoor komt van mensen die achter de aanslag zitten, ziet wat de schimmel doet met mensen en een connectie tussen beiden vermoedt. Terwijl de wereld zich vervolgens afvraagt of de schimmel wellicht een aanwinst is voor de mensheid, verzamelen de geïnfecteerden zich en vertonen ze steeds agressiever gedag. Het is dan aan Neil en zijn collega’s om het in een wereld waarin niemand meer te vertrouwen is op te nemen tegen de schimmel.  

Over de manier waarop Walton dit verhaal heeft geschreven, valt veel goeds te zeggen. Zo baseert hij zich op uitstekende wetenschappelijk research, heeft hij alles goed doordacht en steekt het plot sterk in elkaar. Wat dat betreft is het boek sciencefiction in de meest letterlijke zin van het woord: wetenschappelijke fictie. Verder is Waltons schrijfstijl plezierig, is Neil een aangename en ongebruikelijke held en zijn de andere personages divers en interessant. Het boek zit vol spanning en de lezer wordt regelmatig getrakteerd op verrassende wendingen. De plaag is dan ook beslist een thriller rondom een spion.  

Ondertussen is het verhaal zoals gezegd buitengewoon origineel. Dat komt niet alleen doordat het concept van ‘dreiging door schimmel’ nieuw is, maar ook doordat dit nu eens een biologische aanvaller is die zijn menselijke slachtoffers niet als grommende zombies achterlaat, maar ze juist verheft. Dat geeft een heel andere sfeer en veroorzaakt bovendien een aantal boeiende ethische en filosofische kwesties.  

Toch staat een aantal kleinere ongemakken een maximale beoordeling in de weg. Zo gebeuren er af en toe onlogische dingen om bepaalde plotwendingen mogelijk te maken en kunnen dialogen om dezelfde reden geforceerd zijn. De op de flaptekst beloofde confrontatie tussen de twee broers valt tegen. Soms ook wringt de ik-vorm omdat de lezer daardoor te weinig zicht krijgt op de gebeurtenissen rond de geïnfecteerden.  

Dat alles neemt echter niet weg dat De plaag een uniek boek is en verrassend realistisch bovendien. Onheilspellend en bijzonder interessant tegelijkertijd.