Levensechte Nederlandse spionnen in opmerkelijke thriller

Nederlandse spionnen kregen nog maar weinig hoofdrollen in spionagethrillers. Al hebben ze dat, gezien hun voorkeur voor geheimhouding, wellicht nooit erg gevonden. Hoe dan ook is dat nu veranderd. Voor zijn nieuwste boek, De Repair Club, koos thrillerauteur Charles den Tex (1952) de Nederlandse veiligheidsdienst als onderwerp en dook er meteen flink in. Dat leverde een verhaal op dat bij de beroepsspion mogelijk gemengde gevoelens oproept, maar waar de lezer veel wijzer van wordt.

Voormalig communicatieadviseur Den Tex behoort al enige tijd tot de allergrootste auteurs binnen de Nederlandstalige thrillerwereld. Hij werd vooral bekend met verhalen waarin min of meer gewone burgers in de clinch liggen met machtige bedrijven met een schimmige agenda en geavanceerde techniek tot hun beschikking. Realisme en een actuele insteek vormen daarbij zijn handelsmerk. Verrassend genoeg slaat hij met dit boek een andere weg in.

De Repair Club is een groep van drie mannen en een vrouw die tijdens bijeenkomsten ter plekke elektrische apparaten repareren voor mensen die geen nieuwe kunnen of willen kopen. In hun midden bevindt zich echter John Antink, gepensioneerd hoofd van de Nederlandse veiligheidsdienst. Onder zijn leiding 'repareert' de club ook 'fouten gemaakt in het verleden', doorgaans op clandestiene wijze. Tijdens een bijeenkomst in 2018 wordt John hardhandig geconfronteerd met de naweeën van een heftige periode uit zijn carrière, die eind jaren 80 plaatsvond in Oost-Europa. De club gaat aan de slag om ook dit te fiksen, maar de zaken lopen al snel mis. Ook omdat recente geheime operaties in Syrië verbonden lijken met wat er ooit in het Oostblok is gebeurd en Johns opvolger bij de dienst, Alisja Calder, genoodzaakt is zich ook met de zaak te bemoeien.

In 2018 en 2020 speelde in Nederland daadwerkelijk een kwestie rondom dubieuze Syrische rebellengroepen die financiële steun hadden gekregen van de Nederlandse overheid, maar hoe dat kon gebeuren is nooit opgehelderd. Dit inspireerde Den Tex om zelf een mogelijk scenario uit te werken. Door dit te doen vanuit het gezichtspunt van de veiligheidsdienst stapt hij echter weg van zijn meer gebruikelijke verhaalopzet. Deze keer geen gewone individuen die het slachtoffer worden van bedrijfsmatige complotten, maar personages die zelf bij allerlei dubieuze zaken betrokken zijn.

Het blijkt een geslaagde vernieuwing. Het geloofwaardige en doorleefde scenario dat de auteur schetst, geeft de lezer een ongekend inzichtelijk beeld van Nederlandse spionage, zowel in de jaren 80 als in 2018. Goede research legt hiervoor duidelijk de basis. In hoeverre de verwikkelingen in het verhaal daadwerkelijk overeenkomen met de werkelijkheid zullen we nooit weten, maar ze creëren beslist begrip voor de machten en krachten waar de veiligheidsdienst en dus feitelijk ook de Nederlandse overheid mee te maken heeft. Net zoals ze begrip kweken voor het spel vol misleiding waar spionnen mee te maken krijgen en hoe hun karakter en leven in elkaar steekt. Hoofdpersoon John Antink wordt binnen dat kader bijzonder goed uitgediept. Dat maakt De Repair Club een interessant verhaal. Daarnaast is het ook een spannend verhaal, waarin alles steeds weer anders blijkt te zijn dan het leek.

Toch is het niet altijd een prettig boek om te lezen. Realistisch en begrijpelijk is niet hetzelfde als aardig en het gedachtegoed der spion valt soms zwaar op de maag. Dit maakt identificatie met de hoofdpersonen vaak lastig. Dat komt ook doordat de Repair Club uiteindelijk maar een bijrol speelt en je de andere drie leden matig tot niet leert kennen, terwijl directeur Calder een eigen gezichtspunt heeft. De wat eenvoudige schrijfstijl met veel korte zinnen draagt ondertussen niet bij tot een aangenamere tekst, alleen maar een makkelijkere.

Dat neemt niet weg dat Charles den Tex toch weer een sterke en opmerkelijke thriller aflevert, waarschijnlijk zijn beste in jaren. Hoewel het boek opent met een motto rond James Bond, is Antink allesbehalve dat. Maar aan zijn hand wordt de Nederlandse spion op eerbiedwaardige wijze uit zijn schaduw getrokken. Of die daar nu blij mee is of niet.