Prekerig essay uit de ivoren toren

Veel mensen hebben behoefte aan contact met en een beter begrip van dieren. Vooral de pogingen tot communicatie van hun huisdieren zouden ze graag beter verstaan en boeken en tv-programma’s over het gedrag en de ‘taal’ van dieren zijn dan ook populair. En nu is er op dit gebied het boekje De dolfijn was een soldaat van dierenfilosofe Eva Meijer, dat een nieuw onderwerp oppakt. De flaptekst belooft namelijk dat de auteur inzicht zal geven in politiek gedrag bij dieren voor zover wij dat nu kunnen herkennen en dat ze zal aangeven hoe we deze kennis kunnen inpassen in onze eigen (politieke) omgang met dieren. Een interessant onderwerp toegankelijk gemaakt voor een breed publiek, zo lijkt het. Maar helaas, in plaats van een vrolijk informatief boekje krijgt de lezer een hoogdravend en van morele verontwaardiging lillend essay voorgeschoteld.  

Eva Meijer (1980) is beeldend kunstenaar, singer-songwriter en schrijfster. Als auteur schreef ze al meerdere romans, maar is ze toch vooral bekend van Het vogelhuis. Kortgeleden promoveerde ze bovendien tot doctor in de filosofie met een proefschrift over taal bij dieren en in maart 2017 was ze lijstduwer voor de Partij voor de Dieren.  

De dolfijn was een soldaat is een ongebruikelijk essay, waarin de auteur een behoorlijk gewaagde zienswijze verdedigt. Dat betreft het idee dat niet-menselijke dieren (zoals ze consequent blijft schrijven) een volwaardige eigen inspraak in de politiek krijgen. Dus niet via menselijke vertegenwoordigers, maar zelf. En dat voor alle soorten, dus niet alleen voor primaten, dolfijnen of huisdieren, maar ook voor vogels of de wormen in je achtertuin. Op zich hoeft zo’n vergaande mening echter geen belemmering te zijn voor het schrijven van een mooi of leuk essay. Het is dan wel de bedoeling een begeesterd en stilistisch verfijnd betoog te schrijven, dat voor iedereen goed te lezen is. Spijtig genoeg is ook dat niet het geval.  

Dat begint al met het taalgebruik. In plaats van te kiezen voor een toegankelijke stijl, schrijft Meijer dit essay dicht tegen een wetenschappelijk artikel aan. Ze gebruikt regelmatig filosofisch vakjargon en andere moeilijke woorden (die soms wel en soms niet worden uitgelegd) en de tekst is tamelijk droog en doelmatig. Daarmee is dit boek niet slecht geschreven, maar is het voor leken soms moeilijk te volgen.  

De wetenschappelijke insteek blijkt ook uit de afwezigheid van een persoonlijke inbreng van de auteur. Nergens lezen we iets over Meijers eigen communicatie met ‘andere’ dieren en wat haar dat heeft opgeleverd. Voor alle bewijs dat een dergelijke communicatie niet alleen mogelijk maar ook erg waardevol is, verwijst ze uitsluitend naar vakliteratuur geschreven door buitenlandse onderzoekers of filosofen. Daarmee krijgt het geschrevene wel meer geloofwaardigheid, maar is het ook afstandelijk. Maar de bedoeling van een essay is juist om eens wat meer vanuit je eigen beleving te spreken, zodat de lezer er beter aan kan relateren.  

Het belangrijkste probleem met De dolfijn was een soldaat is echter dat Meijer het niet geschreven heeft vanuit enthousiasme voor haar eigen nieuwe idee, maar vanuit verontwaardiging en woede over allerlei onrecht. Het is wat haar betreft niets dan onderdrukking, uitbuiting en discriminatie van niet-menselijke dieren. Als een misnoegde dominee staat ze op de kansel druk met haar vingertje te zwaaien om mensen allerlei vormen van hypocrisie, arrogantie, oneerlijkheid, desinteresse, respectloosheid en domheid naar dieren toe te verwijten om vervolgens de revolutie van totale gedragsverandering te prediken. En dat geldt ook, of misschien wel juist, voor andere dierenliefhebbers.  

Zo blijft De dolfijn was een soldaat een verzameling theorieën en gedachtes uit de ivoren toren. De aanbevelingen die Meijer uiteindelijk doet over hoe het praktisch gezien dan anders kan, zijn teleurstellend summier en mogen veel beter worden overdacht en uitgewerkt. Waarmee de conclusie moet zijn dat Eva Meijer te gehaast en te drammerig naar buiten treedt met dit essay, zodat mensen er in hun dagelijkse realiteit weinig mee zullen opschieten.