Schimmenspel in oorspronkelijke historische fantasy

Spanje eind 16de eeuw: Philips II zit in zijn nadagen, maar de Inquisitie draait op volle toeren. Een magisch begaafd keukenmeisje en een onsterfelijke man raken verstrikt in allerlei politiek gekonkel rondom koning en inquisiteurs. Leigh Bardugo (1975), koningin van de originele fantasysetting, onderscheidt zich opnieuw met De vertrouwelinge, een historische en opzichzelfstaande fantasyroman. Dat had een boek kunnen opleveren waar iedereen op zit te wachten, maar helaas brengen afstandelijkheid en warrigheid dat idee in gevaar.

Leigh Bardugo schreef tot nu toe alleen Young Adult fantasy en werd daarin toonaangevend door de populaire 'Grishaverse'-reeks. In De vertrouwelinge gooit de 'gothic owl', zoals bevriende collega-auteurs haar wel noemen, het roer enigszins om. Het is haar eerste standalone, haar eerste roman voor volwassenen en de eerste keer dat ze expliciet terugpakt op haar Joodse afkomst. Mechteld Jansen en Jonas de Vries namen de vertaling voor hun rekening.

Vermeende ketters, heksen en (heimelijke) Joden liepen de meeste kans op vervolging door de Spaanse Inquisitie. De jonge keukenmeid Luzia Cotado kwalificeert als alle drie. Om te voorkomen dat ze wordt opgepakt, leeft ze een onopvallend en armoedig leven, waarbij ze zowel haar joodse geloof als haar magische krachten geheim probeert te houden. Ze heeft echter genoeg van een leven in de schaduw en begint risico's te nemen met haar magie. Dat brengt haar zowaar een uitnodiging om mee te doen aan een officieel magisch toernooi. Om te winnen moet Luzia wel bewijzen dat haar magie van God komt en niet van de duivel, want anders wordt ze alsnog aan de Inquisitie uitgeleverd. Riskant dus, maar bij haar voorbereiding krijgt ze hulp van Guillén Santangel, een onsterfelijke man met kennis van magie. Onverwachte gevoelens bloeien op, maar wat die waard zijn in relatie tot alle krachten en machten waar de twee mee te maken krijgen, valt nog te bezien.

Luzia's magie is ook oorspronkelijk en komt voort uit het zingen van zogeheten 'refranes' alsof het toverspreuken zijn. In werkelijkheid zijn refranes gezegden uit het Ladino, een verbasterde taal die vooral rond de Middellandse Zee werd en wordt gebruikt door Sefardische Joden in de diaspora.

De auteur heeft de geschiedenis overigens aangepast om haar plot mogelijk te maken, waardoor het verhaal historisch niet correct is. Desondanks moet gezegd worden dat ze qua sfeer een mooi tijdsbeeld neerzet waarbij ze enkele weinig bekende maar interessante zaken en gebeurtenissen onder de aandacht brengt. Omdat ze dit combineert met soepel taalgebruik, sprekende metaforen en intelligente filosofische bespiegelingen is het haar gelukt het boek af te stemmen op een volwassener doelgroep dan ze gewend is.

Jammer genoeg is de verhaalopbouw minder geslaagd. Bardugo gebruikt veel verschillende vertellersstandpunten op een rommelige manier. Onnodige gezichtspunten van bijfiguren worden afgewisseld met een afstandelijke alwetende verteller, terwijl hoofdpersonen soms tijdenlang niet aan het woord komen. Ook begeeft het boek zich van een traag en onduidelijk begin naar een haastig overkomende afloop. Als het verhaal grofweg halverwege is, is het op zijn best, maar daarna zijn vage beschrijvingen en ongefundeerde conclusies weer aan de orde van de dag. Al vallen veel puzzelstukjes bij de leuke ontknoping alsnog op hun plaats.

De karakterisering van de toch al afstandelijk overkomende personages raakt door bovenstaande problemen extra in de nesten. Er ontbreekt diepgang, betrokkenheid en persoonlijke ontwikkeling, zelfs bij de twee hoofdpersonen. Tekenend hiervoor is dat een bijfiguur in de vorm van Luzia's werkgeefster Valentina de meest interessante ontwikkeling doormaakt en bij veel lezers de show zal stelen.

Je zou bijna denken dat Bardugo het schimmenspel dat tijdens het 'torneo' plaatsvindt te slecht uit haar hoofd heeft gekregen tijdens het schrijven van het boek en ze daardoor Luzia en Santangel nooit helemaal uit de schaduwen weet te krijgen. Niettemin zal De vertrouwelinge lezers aan zich binden, met name diegenen die zich interesseren voor een combinatie van fantasy en geschiedenis. Uiteindelijk is de setting te origineel, te mooi ingekleurd en buiten Spanje te onbekend om links te laten liggen.