Van levensechte middeleeuwen naar de schemerzone

Het is dit jaar precies duizend jaar geleden dat de Slag bij Vlaardingen plaatsvond. Deze schermutseling tussen een graaf en een hertog staat niet prominent vermeld in de Nederlandse canon, maar zorgt evengoed voor een verbijsterend stukje geschiedenis. Cultuurhistorica Karin de Roos (1971) besloot er haar eerste roman omheen te bouwen. Deze kreeg de titel Dubio en speelt zich zowel in de middeleeuwen als in het heden af. Een ambitieuze keuze die valt te waarderen, maar voor het middeleeuwse gedeelte beter uitpakt dan voor het hedendaagse.

Karin de Roos studeerde sociale, historische en kunstwetenschappen aan de Erasmus universiteit in Rotterdam. Ze is freelance auteur voor uiteenlopende opdrachtgevers en schreef twee non-fictieboeken. Al sinds haar jeugd is ze gefascineerd door de middeleeuwen. Op haar website noemt ze Thea Beckman, Tonke Dragt en Diana Gabaldon als favoriete auteurs, wat terug is te vinden in Dubio.

Bij de meeste boeken met twee verhaallijnen in verschillende tijdsperioden, worden beiden synchroon verteld om vroeg of laat bij elkaar te komen. Dat is hier niet het geval. Het hedendaagse verhaal wordt in zijn geheel verteld na het middeleeuwse. Er zijn wel duidelijk connecties tussen beide, maar uiteindelijk zijn het toch twee afzonderlijke verhalen.

Het eerste en langste deel van Dubio speelt zich af in historisch Vlaardingen, toen nog Flardinga geheten. Daar vindt de jonge tiener Bernulf in 1014 een onbekend en zwaargewond meisje in het veen. Hij neemt haar mee naar zijn huis, de lokale herberg. Daar neemt zijn moeder het meisje, Germaine, liefdevol onder haar hoede en maakt haar lid van de familie. Als vier jaar later een conflict tussen graaf Dirk van West-Frisia en hertog Godfried van Verdun ontploft, krijgen Germaine en Bernulf een gevaarlijke rol in wat de roemruchte Slag bij Vlaardingen zal worden.

In dit leuke verhaal weet Karin de Roos de middeleeuwen op fabuleuze wijze neer te zetten. Dat ze het tijdperk door en door kent blijkt uit werkelijk alles. Zowel de details als de grote lijnen - woningen, kleding, voedsel, politiek, godsdienst, hoe de maatschappij werkt – zijn precies hoe ze wel zo’n beetje geweest moeten zijn. De meeste levensechtheid bereikt ze echter door al haar personages verschillend en onderscheidend te maken, met eigen opvattingen, gevoelens en belangen, die regelmatig botsen bovendien. Mindere schrijvers willen historische personages nog wel eens door een soort van tijdperkmal duwen, waar ze dan allemaal even gewelddadig, stijf of bijgelovig uitkomen. Deze auteur loodst de lezer met haar genuanceerde karakters echter een geloofwaardige middeleeuwse wereld binnen.

In het tweede, hedendaagse verhaal ontwaakt Germaine opnieuw uit een bewusteloze toestand, maar blijkt ze te zijn beland in een psychiatrische kliniek in 2018. Zelf gelooft ze dat ze de middeleeuwse Germaine is en uit haar eigen tijd is weggerukt, maar de artsen zien dat als een waanidee. Samen met psychologe Martha en haar buurjongen Ruben probeert ze dan te achterhalen wat er nu precies aan de hand is.

Dit deel van het boek telt maar een dikke honderd pagina’s, maar snijdt toch een keur aan moeilijke en veelal duistere en/of vage onderwerpen aan, zoals jongeren in de geestelijke gezondheidszorg, regressietherapie, de perverse trekken van een tirannieke antagonist en het niet lineair verlopen van de tijd. Dat is rijkelijk veel voor dit aantal pagina’s en de lezer blijft dan ook met de nodige vraagtekens achter. Als verhaal uit de schemerzone staat het bovendien haaks op het realisme van zijn voorganger en vormt het daar een matige match mee.

Desondanks is Dubio toch een toegankelijk boek geworden. Dit vanwege een eenvoudige schrijfstijl en een indeling in korte hoofdstukken. In combinatie met twee tieners als belangrijkste personages lijkt het boek daardoor wel meer op een Young Adult dan een volwassen roman. Als herdenkingsboek kan het zo echter een breed publiek bereiken. Want binnen dat kader is Dubio voor liefhebbers van de middeleeuwen zonder meer een aanrader, terwijl het voor mensen die Vlaardingen kennen een absolute mustread is.