Levensecht beeld van oorlog in de toekomst

In zijn debuutroman Een Amerikaanse oorlog beschrijft Omar El Akkad een oorlog die zich afspeelt tussen 2074 en 2095. Een onderwerp dat hem op het lijf is geschreven, aangezien hij jarenlang heeft gewerkt als oorlogsverslaggever. Vanuit zijn eigen ervaringen ontwikkelde hij ideeën over hoe een toekomstige oorlog eruit zou kunnen zien en werkte die uit tot een verhaal. Het resultaat is een aangrijpend, (post)apocalyptisch en dystopisch relaas dat soms verontrustend realistisch is, maar soms ook de geloofwaardigheid tart. Zeker is echter dat hoofdpersone Sarat zich niet licht laat vergeten.

Omar El Akkad (1982) is een in Caïro geboren wereldburger die via Qatar en Canada in de Verenigde Staten verzeild raakte. Als journalist voor de Canadese krant The Globe and Mail deed hij verslag van onder meer de oorlog in Afghanistan, de Arabische lente, Guantánamo Bay en de Black Lives Matter beweging. Ervaringen die grote weerslag hadden op dit boek en er gemakkelijk in te herkennen zijn.

De oorspronkelijke versie, An American War, is pas dit jaar verschenen, maar vond dus al snel zijn weg naar een Nederlandse uitgave. Dat onderstreept dat dit hoe dan ook een opmerkelijk debuut is. De vertaling werd overigens met verve verzorgd door Regina Willemse.

De toekomstige situatie die Akkad voor de Verenigde Staten schetst, verschilt aanzienlijk van de hedendaagse. De veranderingen begonnen toen een stijgende zeespiegel hele stroken land in zee deed verdwijnen, waaronder de staat Florida en metropolen als New York en Washington. Om het broeikaseffect alsnog aan te pakken, verbood de Amerikaanse regering het gebruik van fossiele brandstoffen. Daarop wilden een aantal zuidelijk staten zich afscheiden. waardoor er een nieuwe burgeroorlog uitbreekt tussen noord en zuid. Een oorlog die behalve door brandstofkwesties wordt gekenmerkt door biologische oorlogvoering, zelfstandig opererende milities naast het leger, losgeslagen drones die zomaar een bom kunnen laten vallen en vanuit het zuiden oprukkende Mexicanen. Humanitaire hulp komt uit het welvarende wereldrijk Bouazizi, waarin alle Arabische naties zich hebben verenigd.

Het verhaal begint in 2075 als de 6 jarige Sarat (eigenlijk Sara T.) Chestnut, samen met haar moeder, broer en tweelingzus in een zuidelijk vluchtelingenkamp terecht komt. Daar valt het donkere, boomlange en jongensachtige meisje behoorlijk uit de toon. Op haar twaalfde wordt ze echter onder hoede genomen door een geheimzinnige man, ene Gaines, die haar dingen leert, maar haar ook opzet tegen de noordelijke staten. Dan gebeuren er vreselijke dingen waardoor Sarat steeds meer bij zuidelijke rebellen betrokken raakt en terechtkomt in een neerwaartse spiraal van geweld en wraakzucht. Gaat ze daar ooit nog uit komen of niet?

Bij het lezen van dit boek vergeet je lange tijd dat het een debuut betreft. Akkad heeft een volwassen literaire schrijfstijl, die soms wat gedragen overkomt maar toch soepel leest. Zijn personages komen goed tot leven en Sarat leer je zelfs door en door kennen. Ronduit verbazingwekkend is echter de door veel details overtuigende levensechtheid van zijn toekomstige wereld. Het vluchtelingenkamp Patience zie je bijvoorbeeld zo voor je en samen met de bewoners slinger je over modderige paden tussen de tenten door.

Verderop in het verhaal herkennen we in Akkad echter alsnog de overenthousiaste nieuwkomer die teveel veel wil met zijn eerste boek. Sarat maakt wel heel veel mee en speelt een wel erg cruciale rol voor één persoon, terwijl een fervent liefhebber van samenzweringstheorieën zich niet zou schamen voor de ontknoping van dit verhaal. De geloofwaardigheid, die aanvankelijk torenhoog was, loopt daardoor toch deuken op en de lezer wordt nogal ongemakkelijk heen en weer geslingerd tussen sympathie voor en afkeer van Sarat. En dat alles tegen de achtergrond van de zware onderwerpen die alles verwoestende oorlogen nu eenmaal oproepen. Daarvan had best iets bewaard mogen blijven voor een volgend boek.

Niettemin heeft Akkad van Een Amerikaanse oorlog een inzichtelijk en doorleefd verhaal gemaakt dat een goed beeld schetst van moderne oorlogvoering en stof tot nadenken geeft. Geen gemakkelijke kost, maar boeiend genoeg om de moeite waard te zijn.