Rauwe actiethriller met diepgang

Als je overweegt om het toch eens te proberen met misdaad, kun je beter eerst Een laatste uitweg van S.A. Cosby lezen. Dit realistische verhaal binnen een stoere maar gewelddadige en treurige wereld vol maatschappelijke uitvallers, doet je waarschijnlijk anders beslissen. Al is het wel een goed verhaal om te lezen. Het geeft spanning en spectaculaire actie, maar ook psychologische diepgang en maatschappijkritiek op hedendaags Amerika.

Shawn Cosby is een zwarte auteur uit de zuidelijke Amerikaanse staat Virginia. Tot nu toe schreef hij drie misdaadromans, waarin hij raciale en andere sociale kwesties bepaald niet uit de weg gaat. Een laatste uitweg, dat oorspronkelijk de mooie maar onvertaalbare titel Blacktop Wasteland heeft, is daarvan de tweede. Naast het schrijven bestuurt Cosby ook lijkwagens voor het uitvaartbedrijf van zijn vrouw, maar uit onderhavig boek blijkt dat zijn liefde voor auto’s en racen veel verder reikt.

Blacktop Wasteland stamt uit 2020, won al verschillende prijzen en verkiezingen en stond hoog in bestsellerslijsten. Aldus kwam het ook tot een Nederlandse versie. Aangezien het ook qua woordgebruik diep wortelt in het zuiden van de VS, zal de vertaling voor Bill Oostendorp en Joost van der Meer geen gemakkelijke klus zijn geweest. Niettemin is het eindresultaat rommeliger dan nodig was geweest.

Hoofdpersoon Beauregard Montage is een zwarte dertiger uit een broeierig achterafstadje in Virginia, waar een geschakelde woonwagen met stromend water en een werkende airco tellen als luxe. Hij is een intelligente man, maar neigt snel tot het gebruik van geweld. Op zijn dertiende zat hij al in jeugddetentie en later was hij chauffeur van vluchtauto’s. Autorijden kan hij namelijk als de beste, wat hij leerde van zijn vader, ook bestuurder van vluchtauto’s. Uiteindelijk wist Beauregard zich toch aan de criminaliteit te onttrekken, een eigen garage te openen en een gelukkig gezinsleven op te bouwen. Maar dan krijgt hij last van een nieuwe concurrent en komen er verschillende hoge kostenposten tegelijk op hem af, waardoor hij in financiële problemen geraakt. Die hoopt hij op te lossen door één enkele illegale klus te aanvaarden, overtuigd dat hij daar zonder kleerscheuren mee wegkomt. Maar helaas lopen de zaken heel anders dan gedacht.

Met een doorgewinterde bestuurder van vluchtauto’s als hoofdpersoon, rauw geweld en elkaar bestrijdende criminelen, krijgt dit verhaal bijna vanzelf de vorm van een spannende actiethriller. Toch neemt Cosby het zekere voor het onzekere door de gebeurtenissen bovendien erg filmisch te beschrijven. Als er al een verfilming van het boek was geweest, zou je denken de bewerking van het script te lezen. Toch zou Een laatste uitweg dan wellicht minder zijn opgevallen, want hoe spannend soms ook, als actiethriller is het niet zo origineel.

Gelukkig is er niet alleen maar spektakel. In het verhaal gaat de auteur namelijk ook op zoek naar de redenen waarom een man als Beauregard toch steeds weer tot gewelddadig gedrag vervalt. Binnen dat kader keert hij de psyche van zijn hoofdpersoon en het verloop van diens leven helemaal binnenstebuiten. En het resultaat daarvan is bijzonder geloofwaardig, inzichtelijk en eerlijk. Waarbij je Beauregard, ondanks zijn gedrag, toch een beter lot blijft gunnen.

En ook al krijgt het niet van alles de schuld, hedendaags Amerika krijgt toch ook ferme vegen uit de pan mee. Al is dat eigenlijk nauwelijks nodig. Het troosteloze plattelandsleven in Virginia, waar gediscrimineerde kleurlingen, racistische rednecks en white trash naast elkaar leven, is zijn eigen kritiek.

Het verhaal stevent uiteindelijk af op een kolkende reeks onvoorziene gebeurtenissen die samen een heftige climax vormen. De auteur laat wel enkele nevenkwesties liggen, maar dat lijkt vooral met het oog op een vervolg gedaan. Een laatste uitweg maakt indruk en staat meer dan genoeg op zichzelf. Of dat vervolg er nog komt is dan ook onzeker. Cosby’s nog succesvollere derde boek, Razorblade Tears, is in ieder geval een ander verhaal over andere mensen. Zeker is wel dat er in hem een uitdagende nieuwe thrillerauteur is opgestaan die spanning prima weet te mengen met sociale betrokkenheid.