Van topgeschiedenis naar promotiemateriaal
In 1906 kreeg een Zeeuwse jongen een fiets van het merk Gazelle en ontdekte hij enthousiast een nieuw soort vrijheid. Want mobiliteit en bewegingsvrijheid was wat de fiets de mensheid bracht, voordat gemotoriseerd vervoer dat nog meer ging doen. Meer dan een eeuw later schreef Marian Rijk, de kleindochter van die jongen, het boek Eeuw in versnelling. Dat kreeg als ondertitel Hoe de fiets voor een maatschappelijke revolutie in Nederland zorgde, wat inderdaad het meest interessante hoofdonderwerp zou zijn geweest. Helaas blijkt het dat, ondanks een fabuleuze eerste helft, niet werkelijk te zijn. Het verhaal draait meer om de geschiedenis van fietsfabriek Gazelle. En ja, de flaptekst wijst wel in die richting, maar het eindresultaat strookt toch niet met de indruk die wordt gewekt.
Marian Rijk is opgeleid als industrieel ontwerper en heeft als uitgever gewerkt bij een educatieve uitgeverij. Tevens schreef ze de twee literaire thrillers, Dieptepunt en Blauwdruk, en maakte ze in 2016 furore met het Zeeuwse familie-epos Polderpioniers.
In Eeuw in versnelling worden in principe meerdere geschiedenissen met elkaar verweven. Enerzijds zijn er de verhalen over de ontwikkeling van de fiets tot het rijwiel dat wij kennen en over de maatschappelijke impact van de fiets. Anderzijds is er de geschiedenis van Gazelle als grootste fietsfabriek van het land, met daaraan gekoppeld de geschiedenis van de familie Kölling-Breukink, die de fabriek tot in de jaren ’70 heeft geleid. Daarbinnen is veel aandacht voor Willem Kölling (1869-1935), medeoprichter van Gazelle en tot zijn overlijden eigenaar en directeur. Zijn levensverhaal is zelfs zo dominant aanwezig dat het boek eigenlijk een halve biografie is.
Aanvankelijk lukt het Marian Rijk echter om alle elementen subliem te vermengen. Ze laat de verschillende verhalen naadloos in elkaar overvloeien en toont hoe het één onvermijdelijk voortkwam uit het ander. Hoe de uitvindingen op fietsgebied voortkwamen uit bepaalde ontwikkelingen en hoe de fiets vervolgens weer maatschappelijke veranderingen tot stand bracht evenals een bloeiende fietsindustrie. Ondertussen zien we hoe het leven van Willem Kölling met dit alles verstrengeld raakt en Gazelle daar een welhaast logisch gevolg van is. Goed passende puzzelstukjes zijn het, inzichtelijk en fascinerend om over te lezen.
Jammer genoeg houdt de betovering niet aan. Wanneer het basismodel van de fiets is uitontwikkeld, Gazelle op volle toeren is gekomen en compagnon Rudolf Arentsen zich in 1905 terugtrekt, verschuift de focus naar het bedrijf Gazelle en de familie die het bestuurde. Dat is inclusief allerlei voor de maatschappelijke geschiedenis van de fiets bijzonder oninteressante wetenswaardigheden als wie er in welke (land)huizen in thuisbasis Dieren woonden, welke landgoederen ze bezaten en hoe daarop werd gejaagd.
Wellicht kan deze ommekeer worden toegeschreven aan de belangstelling van de auteur met familiegeschiedenissen. Als bijkomende irritatie is er echter ook sprake van een hoog hallelujagehalte. Het boek verwordt tot één grote lofzang op het sociaal bewuste ondernemerschap van Gazelle in het algemeen en initiator Willem Kölling in het bijzonder. In veel opzichten is dat wellicht terecht, maar de fabriek en zijn leiders worden nu zo bejubeld dat je er de kriebels van krijgt. Mindere momenten worden ook wel genoemd, maar op besmuikte wijze en zo beknopt mogelijk. Het boek is goed geschreven en er is veel research gedaan, maar het gevoel promotiemateriaal te lezen dringt zich steeds meer op.
Binnen dit kader komt de bredere geschiedenis van de succesvolle Nederlandse fietsindustrie er maar bekaaid vanaf. Er wordt wel iets over gezegd, maar een constructief beeld van hoe deze markt in elkaar stak wordt niet gegeven. Zelfs een simpel feitje als dat fietsmerk Fongers het extra dure merk was, blijft onvermeld. Het benoemen van de concurrentie lag blijkbaar moeilijk.
Nergens is ook maar enige aanwijzing te vinden dat Marian Rijk Eeuw in versnelling in opdracht van Gazelle heeft geschreven, maar het laat wel die indruk achter. Zonde. Met een algemenere insteek had dit boek een standaardwerk binnen de Nederlandse fietsgeschiedenis kunnen worden, maar nu laat het gemengde gevoelens achter.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne-Claire Verham
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
