Literair pareltje maar niet erg monsterlijk

In Groot-Brittannië is Het monster van Essex al een gelauwerd boek: het kwam bovenaan de bestsellerslijst en kreeg twee literaire prijzen uit meerdere nominaties. En dan trekt het de lezer toch al zo aan met zijn prachtige kaft in Art Nouveau stijl. Kortom, het buitenland wacht en het succesverhaal van de tweede roman van auteur Sarah Perry is nog lang niet ten einde. Maar is dit echt zo’n pareltje dan? Dat vinden de liefhebbers van literair vernuft waarschijnlijk wel. Liefhebbers van spannende mysteries rondom zeedraken zullen daarentegen minder enthousiast zijn.

Sarah Perry (1979) is een Britse schrijfster en literatuurrecensent, die zelf opgroeide in Essex. Haar verhaal speelt zich af gedurende het jaar 1893, beginnende op oudejaarsavond. Hoofdpersoon is de welgestelde Cora Seaborne, die onlangs weduwe is geworden. Dit voornamelijk tot haar opluchting, want ze werd mishandeld door haar echtgenoot. Nu wil ze volop genieten van haar nieuwe vrijheid en doen waar ze zin in heeft. Aldus vertrekt ze samen met haar struise gezelschapsdame Martha en haar autistische puberzoon Francis van Londen naar het stadje Colchester in Essex om fossielen te gaan zoeken. Er is echter een gevaarlijk monster waargenomen in de wateren van Essex en als Cora dat hoort gaat ze geboeid op zoek naar deze levende ‘zeedraak’.

Wanneer ze bevriend raakt met dominee William Ransome en zijn vrouw Stella die in het kustdorpje Aldwinter wonen, verhuizen Cora en haar metgezellen hier ook naar toe, in de hoop er het monster te vinden. Cora wordt er echter meer in beslag genomen door de dominee dan door het monster. Ondertussen onderneemt Martha, een overtuigde socialist, verwoedde pogingen om de huisvesting van Londense armen te verbeteren. Maar hoewel beide dames het goed bedoelen, levert hun vrijgevochten gedrag meer problemen op dan ze hadden voorzien.

De goede dingen die er over dit boek te zeggen vallen, vragen om superlatieven. Perry heeft een bijzonder fraaie schrijfstijl vol schitterende zinnen, stijlvolle metaforen en rake opmerkingen. Extra knap is het feit dat ze een wat formeel negentiende-eeuws overkomende taal net zo vlot weet te schrijven als een meer hedendaagse taal. Iets dat de Nederlandse vertalers Natasha Gerson en Roland Fagel goed wisten over te nemen.

“Wie het verleden tot heden wenste leed tijdverlies, wie het heden naar het verleden wenste hekelde de tijd.”

Ondertussen schildert Perry een zeer levensecht beeld van een door haarzelf vormgegeven, tamelijk donkere, maar evengoed pittoreske Victoriaanse wereld. Het lijkt haast alsof je ernaartoe bent getransporteerd en een rondleiding krijgt. Daarbij kom je terecht in een verhaal dat schoonheid in ziekte en verval zoekt, dat heel wat eigenzinnige en goed doorleefde personages kent en waarin de liefde steeds weer op onverwachte plekken opduikt. En waarin je gaandeweg wordt aangespoord om jezelf op de dottige wolken van dit duistere sprookje mee te laten voeren naar een etherische en emotioneel beladen ontknoping.

Sarah Perry heeft veel belangstelling voor gotische literatuur, wat te merken is aan de sfeer in dit boek. Toch doemen op dit punt de eerste bedenkingen op. De gotiek leunt hier namelijk wel erg veel op mist, moeras, oude eiken en donkere kleding en erg weinig op het monster uit de titel. Door het gebrek aan horror blijft het verhaal bovendien wat spanningsloos, maar ook andere problemen en conflicten gooien te weinig kolen op het vuur.

Verder is de opbouw van het verhaal rommelig. Het wordt aan elkaar gebreid door een overdadig aantal gezichtspunten, welke over elkaar heen buitelen als jonge honden. Dat doet Perry om de gevoelens en gedachten van al haar personages breed uit te kunnen meten. En ja, ze is lenig genoeg om het begrijpelijk te houden en geeft veel inzicht in het menselijk handelen. Voor de lezer valt het echter niet mee om alle draadjes die hieruit voortkomen te blijven volgen.

Daarmee is Het monster van Essex een boek dat sommige lezers meer zal bekoren dan anderen. Al geldt dat niet voor de belangrijkste attractie van dit boek: Cora Seaborne zal welhaast iedereen bekoren.