Onhandig historisch epos in drie delen

John Grisham (1955) is een gepassioneerd verhalenverteller. Ook telt hij als koning van de legal thriller, meester-plotter en voorvechter van de onrechtvaardig behandelde medemens. Een uitgebreid historisch epos schreef hij echter niet eerder, enkel een historische novelle links of rechts. Daar is nu verandering in gekomen met Het oordeel, een boek dat zich tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog afspeelt. Ondanks het feit dat de Amerikaanse rechtsgang van rond die tijd een hoofdrol in het verhaal speelt en Grisham duidelijk begaan is met zijn onderwerpen, is deze poging om geschiedenis te schrijven helaas niet zo geslaagd.  

Het boek, in het Nederlands vertaald door Jolanda te Lindert, bestaat uit drie afzonderlijke, slechts losjes met elkaar verbonden, delen. Een constructief geheel is het daardoor niet geworden en een meeslepend geheel jammer genoeg ook niet. Vijfhonderd pagina’s aan verwikkelingen zijn op een zeldzaam indirect verteltoontje opgetekend. Gebeurtenissen worden overdreven gedetailleerd uitgesponnen en er zijn hele lappen uitleg door een neutrale verteller, welke je doen denken non-fictie te lezen. Ondertussen verdrinken de gezichtspunten van de personages regelmatig in al die infodump en ontwikkelen hun karakters zich maar matig. En dan zijn er ook nog geforceerde pogingen om tal van niet-blanke personages op een historisch correcte wijze bij het verhaal te betrekken, wat vooral in combinatie met het neutrale vertellerstandpunt ongemakkelijk uitpakt.  

Het eerste deel, ‘De moord’, speelt zich af in het fictieve plaatsje Clanton in Mississippi. Daar heeft Grisham vaker verhalen gesitueerd, waaronder zijn eersteling, De jury. Ditmaal is het eind 1946 wanneer Pete Banning, een welvarende katoenboer en oorlogsveteraan, de populaire dominee Dexter Bell openlijk doodschiet. Hij is bereid de consequenties te dragen en laat zich arresteren, maar weigert vervolgens pertinent iets over zijn motief te zeggen. Dit tot wanhoop van zijn advocaat John Wilbanks, die daardoor geen fatsoenlijk proces kan voeren. Ook Pete’s zus Florry, zoon Joel en dochter Stella, weten zich geen raad met de situatie. Voor de lezer is het mysterie rondom Pete echter interessant, waardoor dit het beste deel van boek is.  

Het twee deel, ‘De bottenakker’, is een totaal ander verhaal. We lezen dan wat Pete allemaal heeft meegemaakt toen hij in de oorlog als officier op de door Japan bezette Filippijnen was gelegerd. Daar speelde zich een groot drama af. Lokale bewoners werden er samen met veel Amerikaanse krijgsgevangen in een uiterst wreed jappenkamp opgesloten, nadat de Amerikaanse legerleiding besloot zich over te geven. Pete komt ook in zo’n kamp terecht, maar zal het overleven en nog jaren als guerrillastrijder op de Filippijnen blijven. Ondertussen wordt hij aan het thuisfront echter lange tijd dood gewaand. De gebeurtenissen in dit deel zijn aangrijpend, maar toch gaan de vele informatieve en beschrijvende stukken steeds meer storen, ook omdat ze maar weinig met de rest van het boek te maken hebben.  

In het laatste deel, ‘Het verraad’, pakken we de draad van het eerste deel weer op. De familie Banning krijgt te maken met een zogeheten ‘wrongfull death’ proces dat hun wordt aangedaan door de weduwe van dominee Bell en ervoor kan zorgen dat ze hun complete bezit, inclusief landerijen, aan haar kwijtraken. Joel, die rechten studeert, probeert zich hier samen met advocaat Wilbanks tegen te verdedigen. Uiteraard is dit ook het deel waarin de motieven van Pete alsnog duidelijk worden. Tot een flitsende afsluiting komt het echter niet. Er is veel saai juridisch gesteggel en Joel doet zich verrassend weinig moeite om de waarheid rondom zijn vader te achterhalen. Uiteindelijk blijkt de eindeloos uitgestelde ontknoping bovendien de van Grisham bekende inventiviteit te missen.  

Het Oordeel is meer een historische roman dan een thriller. Behalve dat John Grisham (nog) geen goede manier heeft gevonden om een berg aan historische research om te zetten in een pakkend verhaal met aansprekende personages. Het is niettemin duidelijk dat hij zich erg interesseert voor geschiedenis. Wil hij daar in toekomst mee verder, zal hij er meer tijd en geduld voor over moeten hebben.