Emoties, alternatieve geschiedenis en een vleugje mystiek

De Britse schrijfster Bridget Collins (1981) is hard onderweg haar eigen genre te worden, zo moeilijk als haar boeken zich laten labelen. Al is haar werk beslist verwant aan dat van landgenotes Sarah Perry, Natasha Pulley, Elizabeth Mcneal en Diane Setterfield. Deze auteurs plaatsen hun mysterieuze verhalen echter in de ons bekende historie, terwijl Collins een alternatieve geschiedenis neerzet. In haar nieuwe boek, Het verraad van Montverre, creëert ze ook een wereld die sterk lijkt op de onze, maar waarin een intellectueel en mystiek spel een centrale rol speelt.

Collins schreef onder de auteursnaam B.R. Collins een zevental Young Adults, waarvan er geen naar het Nederlands zijn vertaald. In 2019 werd echter De boekbinder gepubliceerd, haar eerste roman voor volwassenen; een bijzondere kruising tussen literatuur en fantasy die al snel een internationaal succes werd. Vandaar dat er met Het verraad van Montverre een tweede literaire roman kwam, die is vertaald door Marga Blankestijn.

In dit verhaal draait alles om het zogeheten ‘grand jeu’. Hoewel dat telkens wordt aangeduid als een spel, is het meer een voorstelling. Eentje waarin muziek, wiskunde, filosofie en poëzie samenkomen in een cultureel maar tevens mystiek samenspel. Het idee voor dit grand jeu is, zoals de auteur zelf aangeeft, sterk geïnspireerd op het spel uit de utopische roman Het kralenspel van Herman Hesse. Wat niet wegneemt dat ze er beslist iets heel anders mee doet.

Om zichzelf te bekwamen in het grand jeu dienen getalenteerde jongens te gaan studeren aan een speciale opleiding. Het traditionele bolwerk Montverre heeft daarbij een grote naam. In 1936 probeert de eerste vrouwelijke Magister Ludi Claire zich er staande te houden. Ondertussen schraapt een foute politieke partij die christenen vervolgt steeds meer macht naar zich in het land. Tot overmaat van ramp neemt Leo Martin, een man waar Claire problemen mee heeft en die lid is van de partij, zijn intrek op Montverre. Leo is echter ook niet van harte terug op Montverre, waar hij ooit een veelbelovende leerling was, maar hij probeert er het beste van te maken. Tussen de bedrijven door lezen we stukjes uit het dagboek dat hij tien jaar eerder als tweedejaars schreef over de heftige gebeurtenissen die hij toen meemaakte. Zaken die nu alsnog op een verrassende ontknoping afstevenen.

Het verraad van Montverre is zonder twijfel een even originele als aangrijpende roman. Het is prachtig geschreven en de personages zijn bijzonder levensecht met hun diepgevoelde, maar niet altijd redelijke emoties. Het verhaal is ook gelaagd en voorzien van intelligente bespiegelingen. Ondertussen zijn de verzonnen zaken op dusdanige vanzelfsprekende manier in de ons bekende wereld verweven dat je niet twijfelt aan hun geloofwaardigheid.

Punt is wel dat de alternatieve wereld tamelijk vaag wordt beschreven. Het grand jeu en zijn plaats in de wereld, die partij die zoveel macht heeft, ‘het land’, het Europa van dit 1936; het zijn allemaal zaken waar geen duidelijk beeld van wordt gegeven, soms zelfs nauwelijks een beeld. Dat is vooral vervelend wat het grand jeu zelf betreft. Het is dominant aanwezig in het verhaal, maar blijft desondanks een wat moeilijk voorstelbaar concept.

Toch kun je deze vaagheid niet zonder meer wegzetten als een groot minpunt aan het boek. Het veroorzaakt namelijk ook mysterie en zorgt ervoor dat de eigen verbeelding van de lezer er niet werkloos bij zit. Ook blijft het zo een niet opdringerige achtergrond voor de emotioneel geladen intermenselijke verwikkelingen. Die zijn nu als volle kleuren die extra lijken te verdiepen in contrast met een pastelkleurige ondergrond. Maar niet iedereen zal dat zo ervaren. Het zal afhangen van persoonlijke voorkeuren of lezers aanvullende informatie missen of niet.

Daarmee is Het verraad van Montverre weer een heel eigen Collins-boek geworden, maar tegelijkertijd iets heel nieuws. Letterlijk en figuurlijk minder magisch dan zijn voorganger, maar wel complexer, intelligenter en grootser. Net als De boekbinder is dit een roman zoals je er nog nooit een las, inclusief De boekbinder zelf.