Rondhuppen in vlakke familieroman

Het is eind 1913 en er doemt een wereldoorlog aan de horizon op. Het 18-jarige weesmeisje Marie komt in het Zuid-Duitse Augsburg echter gewoon als keukenmeid te werken in het chique landhuis van textielbaron Melzer. Daar neemt haar leven onverwachte wendingen, leert ze de waarheid over haar verleden en ontmoet ze de charmante zoon des huizes. Het klinkt als een ideaal recept voor een roman: romantiek gecombineerd met een verrassend verhaal tegen de achtergrond van een opmerkelijke periode in de geschiedenis. Helaas mengen de ingrediënten niet goed in Het weesmeisje. Auteur Anne Jacobs start namelijk veel verhaallijntjes op, maar rondt slechts enkele volwaardig af.    

Anne Jacobs is een in Duitsland succesvolle schrijfster van lijvige historische feelgood boeken. Deze komen in driedelige series en worden een saga genoemd. Een passende benaming voor de breed opgezette familieromans die het inderdaad zijn. Het weesmeisje was Jacobs doorbraak. Het verscheen in 2015 als Die Tuchvilla (Het textiellandhuis) en was het eerste deel in de ‘Tuchvilla-Saga’. Het is ook haar eerste Nederlandse vertaling, verzorgd door Sylvia Wevers.    

Eenmaal in het landhuis ontmoet Marie de andere leden van het personeel, zoals de huisdame, de kokkin, de bitse kamenierster, twee dienstmeisjes, twee tuinmannen en de huisknecht. Belangrijker zijn echter de leden van de familie Melzer. Aan het hoofd staat directeur Melzer, die zijn fabriek eigenhandig heeft opgebouwd en zijn van verarmde adel afstammende vrouw. Verder zijn er de oudste zoon Paul en de twee dochters, Elisabeth en Katharina, alle drie rond de twintig. Bijna alle voorkomende personages voldoen zozeer aan het cliché dat bij hun rol past, dat ze niet nader omschreven hoeven worden. Alleen Paul, Katharina en Marie hebben een beter uitgewerkte persoonlijkheid, al neigen ook zij naar vergelijkbare karakters in vergelijkbare verhalen.    

Zoals men kan verwachten van een familieroman is er niet één centrale verhaallijn waar alles om draait, maar spelen er tal van kwesties rondom verschillende personages. Dat neemt niet weg dat de plotlijn rondom Marie en haar ware afkomst zonder twijfel de belangrijkste is. En terecht, want uiteindelijk is dat ook het sterkste en meest originele onderdeel van het boek en past het goed bij het jaar 1913.    

Andere verhaalopzetjes blijven echter in halfslachtigheid hangen. Anne Jacobs lijkt moeite te hebben haar aandacht langdurig bij een eenmaal begonnen onderwerp te houden. Tegen de tijd dat iets tot een besluit mag komen, is ze met haar hoofd alweer bij nieuwe verwikkelingen. Oude kwesties worden dan snel even tussen de soep en de aardappelen afgehandeld, soms letterlijk bij een van de vele eettafelscènes. Zo is men in het begin van het boek tijdenlang druk met de voorbereidingen op een bal, maar krijgen we bepaald geen messcherp verslag van het moment suprême te lezen. We springen er zelfs overheen en krijgen er alleen via de gedachten van Elisabeth nog een beetje over te horen. Ook lopen personages soms tijden te dubben over een te maken keuze, maar blijft het moment waarop de beslissing valt buiten beeld. Onnuttig geworden personages verdwijnen vrij abrupt uit het verhaal, maar op driekwart van het boek worden er net zo lief weer nieuwe geïntroduceerd.    

Ook historisch gezien is er geen uitdieping van onderwerpen. De auteur hupt als een musje door de geschiedenis, links en rechts een van pas komend graantje meepikkend om dan weer snel verder te huppen. Goed voorbeeld is een staking in de fabriek die pardoes uit de lucht komt vallen, binnen een paar pagina’s wordt gesust en dan weer in de vergetelheid verdwijnt. Ook wordt er maar sporadisch gerefereerd aan de mogelijkheid van een oorlog en dan opeens is de mobilisatie al begonnen. De historische sfeertekening blijkt vooral te bestaan uit idiote etiquetteregels, traditionele opvattingen en uiterlijke kenmerken als kleding, haardracht en huisinrichting.    

Aldus huppen we in Het weesmeisje met Anne Jacobs mee van het ene onderwerp naar het andere gezichtspunt, terwijl er maar weinig serieus wordt uitgewerkt. Het eindresultaat is een saaie, voorspelbare en oppervlakkige roman.