Een authentieke Chabon

Moonglow is de titel van een jazzklassieker die tijdens de Tweede Wereldoorlog veel werd gespeeld. Het is ook de titel van de nieuwe, autobiografisch georiënteerde roman van Michael Chabon, in het Nederlands vertaald als Maangloed. Niet alleen omdat de oorlog er een belangrijke rol in speelt, maar ook omdat de ruimtereizen naar de maan dat doen. De hoofdpersoon, Chabons grootvader, raakt namelijk betrokken bij beiden en zal zijn maandromen nooit opgeven.

De Amerikaanse auteur Michael Chabon (1963) telt in eigen land als een groot schrijver. Zijn boeken worden doorgaans bestsellers en hij won meerdere prijzen, waaronder de Pulitzer Prize voor zijn lijvige meesterwerk De wonderlijke avonturen van Kavelier & Clay. In het Nederlandse taalgebied is hij vooralsnog minder bekend, maar zijn toch al tien van zijn boeken vertaald. De vertalers van Maangloed, Gerda Baardman, Jan de Nijs en Tjadine Stheeman, kregen een werkbeurs van het Nederlands Letterenfonds.

Als schrijver staat Chabon bekend om zijn originaliteit, eigenheid en uitmuntende schrijfstijl. Een meester in het bedenken van metaforen en het schetsen van levensechte personages. Zijn verhalen kenmerken zich door humor en onverwachte, soms zelfs idiote wendingen. Hij is echter ook een auteur die verzinsels weet te brengen als waarheid. Zo komt er in De wonderlijke avonturen van Kavelier &Clay een dusdanig geloofwaardige golem voor, dat de lezer bijna gaat geloven dat golems werkelijk bestaan.

En nu komt uitgerekend deze auteur met een autobiografische roman. Al is het eerder de geschiedenis van zijn Joodse familie aan moeders kant, waarbij het levensverhaal van zijn grootvader centraal staat. Een verhaal dat deze op zijn sterfbed vertelt aan zijn kleinzoon. In het boek vult Chabon deze ‘memoires’ aan met herinneringen van zowel zijn moeder als van zichzelf als ook met gegevens uit bronnen. Zaken die de echtheid van het geheel lijken te onderschrijven. In een voorwoord laat de auteur niettemin weten het een en ander met ‘gepaste overgave’ te hebben geromantiseerd. Dus wat is er echt en wat niet? Een vraag waarop de goede zoeker het antwoord zal vinden.

Een betere vraag is echter of het veel uitmaakt. De keuze voor een autobiografische insteek maakt het boek persoonlijk en op tal van momenten aangrijpend. Doordat alles wordt beleefd door ‘mijn grootvader’ in plaats van een willekeurige romanheld voel je als lezer veel betrokkenheid. Het familieverhaal laat bovendien zien hoe psychische oorlogswonden nog generaties lang sporen nalaten. Maar de auteur heeft ook interessante dingen te zeggen over hoe slachtoffers en hun nazaten met zo’n erfenis kunnen omgaan. Wat er waar is doet er dan beduidend minder toe.

In het boek worden verschillende herinneringen als verhaallijnen door elkaar heen geweven. Veel draait er om de beruchte ‘operatie Paperclip’, waarbij Duitse topgeleerden (vaak nazi’s) werden overgehaald om over te lopen naar de Verenigde Staten, iets waar Chabons grootvader bij betrokken raakt en door wordt getekend. Hiernaast lezen we over zijn verdere carrière en een periode dat hij in de gevangenis zat, over de Franse grootmoeder die het psychisch niet kon bolwerken, over Chabons moeder die binnen al deze toestanden opgroeide en over een romance die de grootvader in de laatste maanden van zijn leven had met een kunstenares.

Dat klinkt wellicht gecompliceerd en dat is het ook. Gecompliceerd, maar wel knap. Verrassende verhaalwendingen en ontknopingen doen zich op het juiste moment voor en informatie uit de ene verhaallijn kan zomaar zorgen voor een beter begrip van de andere. Er is echter ook een nadeel, want het duurt vaak erg lang voordat de draad van een eerder verlaten herinnering weer wordt opgepakt. Dat maakt het moeilijk het verhaal goed te volgen en je voor alle deelverhalen te blijven interesseren. Het is wat veel allemaal.

Desondanks laat de auteur ook in deze roman zijn veelzijdige talent weer volop zien. Het is dan ook volkomen terecht dat Maangloed in de flaptekst wordt omschreven als ‘bovenal chabonesk’. Als dit boek namelijk iets is, dan is het Michael Chabon ten voeten uit.