Psychische horror in bijzondere raamvertelling

In haar vorige twee romans toonde de Britse schrijfster Sarah Perry (1979) al een voorliefde voor gotische sferen, maar liet het daarbij. Met haar derde roman Melmoth wil ze wel volwaardige gothic horror schrijven en zoekt ze aansluiting bij klassiekers als Dracula, Frankenstein en Rebecca. Maar wel met een vrouwelijk monster, want die zijn er te weinig. En met veel aandacht voor filosofische kwesties betreffende rechtvaardigheid en ethiek, zoals ook het geval is bij oorspronkelijke 19de-eeuwse gotiek. Dit in tegenstelling tot verhalen over 'maagden die Elsie heten, in een nachthemd rondrennen en een spook zien,' zoals de schrijfster het zelf in een interview omschreef.

Sarah Perry debuteerde in 2014 met After Me Comes the Flood (niet vertaald). In 2016 brak ze door met haar tweede roman Het monster van Essex, dat een internationale bestseller werd en verschillende prijzen won. Ook de Nederlandse vertaling door Natasha Gerson en Roland Fagel sloeg aan, zodat we hen terugzien voor de vertaling van Melmoth.

Belangrijke bron van inspiratie voor Perry was de horrorklassieker Melmoth de doler, in 1820 geschreven door de Ierse predikant Charles Maturin. Dat is een faustiaanse roman, waarin hoofdpersoon John Melmoth zijn ziel verkoopt aan de duivel, maar op zoek gaat naar iemand die zijn contract wil overnemen. Perry’s Melmoth is ook een doler, maar in de vorm van een al eeuwenlang verdoemde vrouw die op zoek is naar gezelschap. Daartoe achtervolgt ze andere zondaars als een soort van geest en geeft hen de keuze hun ontspoorde leven achter te laten en met haar mee te lopen.

Maturins boek is een raamvertelling, waarbij verschillende korte verhalen in een groter verhaal zijn verwerkt. Dat is Melmoth ook, al kan iemand dit boek lezen zonder het te beseffen. Doordat de kortere verhalen op steeds weer andere manieren met het hoofdverhaal zijn vervlochten, krijgt de raamvertelling op verrassend natuurlijke en ongeforceerde wijze vorm.

Hoofdpersone is de 42-jarige Britse vertaalster Helen Franklin. Zij heeft iets gedaan dat zwaar op haar geweten drukt. Om zichzelf te straffen woont ze in vrijwillige ballingschap in Praag, waar ze zichzelf iedere vorm van genoegen ontzegt en een afgezonderd bestaan leidt als ultieme grijze muis. Dan hoort ze over Melmoth en sluipt het idee dat deze haar gadeslaat en zal komen halen langzaam haar hoofd binnen. Ondertussen verneemt Helen de geschiedenis van anderen die met dit monster in aanraking zijn geweest; verhalen die allemaal bijdragen aan de keuze die ze uiteindelijk zal maken.

Helaas overtuigt Melmoth als monster niet helemaal. Haar uiterlijke verschijning is te standaard spookachtig en haar gedrag te ongerijmd om de lezer werkelijk klamme rillingen te bezorgen. Soms lijkt ze meer een strenge engel der wrake om vervolgens evengoed te verschijnen aan mensen die (nog) niks hebben misdaan. Het zijn overdadige pogingen van Perry om monsterlijke verschijningen in het boek te stoppen teneinde echte gothic horror te creëren. Melmoth is echter een wezen dat vooral inspeelt op de psyche van mensen en in het hoofd huishoudt en zou baat hebben gehad bij meer focus daarop. Gelukkig eindigt het boek met een woeste en verrassende finale, waarin alsnog veel wordt opgehelderd.

Ondertussen blijkt Praag met zijn historische elan een verfrissende en passende keuze als voornaamste locatie. De hoge mate van levensechtheid die Perry bereikt met haar personages is weinig schrijvers gegeven. Net als Het monster van Essex is deze roman sowieso uitstekend geschreven. Af en toe spreekt de auteur de lezer direct aan, waar niet iedereen van houdt, maar het past bij het genre en Perry weet er goed raad mee.

Ondertussen bevinden de ethische kwesties die ter sprake komen zich op het scherpst van de snede: hoe verwijtbaar zijn de verschillende daders precies? Het antwoord ligt nooit voor de hand en zet de lezer aan het denken, soms op het ongemakkelijke af. Daarmee laat Melmoth als horrorverhaal wellicht wat te wensen over, maar is het als donkere, filosofische raamvertelling toch een bijzonder en origineel boek geworden.