Een unieke en alternatieve stem

Olivia Wenzel (1986) is geboren in Weimar en woont en werkt in Berlijn. Ze is muzikant en toneelschrijver, haar werk wordt opgevoerd in alle grote theaters in Duitsland. Haar debuutroman 1000 kronkelwegen angst verschijnt in vertaling door Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen bij uitgeverij De Bezige Bij.

Het hoofdpersonage in 1000 kronkelwegen angst is een jonge Oost-Duitse, zwarte vrouw die ontdekt dat ze de enige zwarte vrouw in het publiek bij een toneelstuk is. Ze voelt zich thuis in New York, ondanks haar andere achtergrond. Vraag en antwoord over haar leven, onze wereld, haar gevoelens, familie en verleden vertellen het verhaal van haar leven en tegelijk een breder verhaal over racisme, privilege en afkomst.

De structuur van de debuutroman van Wenzel is origineel en gewaagd. In wat op het eerste gezicht een klassieke indeling in drie delen lijkt, vertelt de jonge vrouw haar verhaal. Het eerste deel ‘Points of View’ is in dialoogvorm geschreven en heeft een weergaloos ritme waardoor je niet kunt stoppen met lezen. Het is onduidelijk met wie de dialoog gevoerd wordt, wellicht is het de wereld, een ongedefinieerde ander of de lezer.

In het tweede deel ‘Picture This’ maakt de auteur gebruik van uitgebreide beschrijvingen van oude zwart-wit foto’s, die toegang verschaffen tot het verleden en het verhaal van haar moeder en grootmoeder, deze beschrijvingen worden afgewisseld met het verhaal over de angsten en de therapie van het hoofdpersonage zelf.

Deel drie ‘Vluchtpunten’ is wederom in dialoog geschreven, maar vormt een omkering van het eerste deel, hoewel deze omkering niet het gehele deel consequent wordt doorgevoerd. De vragensteller vraagt niet meer ‘Waar ben jij nu?’, waarop het hoofdpersonage vertelt, maar het hoofdpersonage wordt de vragensteller met ‘Waar ben ik nu?’, waarop haar verhaal door de tweede gespreksvoerder wordt verteld.

‘Soms denk ik dat het goed zou zij om je niet alleen via verhalen en beelden dingen te herinneren, maar via aanrakingen.’

Een opsomming van herinneringen die in aanrakingen besloten liggen, ingewikkelde metaforen en de vraag-antwoordstructuur, Wenzel lijkt steeds op zoek naar alternatieve manieren van vertellen. Het maakt haar proza experimenteel en niet altijd even goed te volgen, maar het geheel is toch indrukwekkend. Een narratief of logisch verhalend plot ontbreekt maar door alle fragmenten, metaforen en talige kronkels vormt zich in het hoofd van de lezer langzaam toch een verhaal. De rake beschrijvingen en observaties maken dat de lezer tegelijk op afstand van het hoofdpersonage blijft en misschien wel meer over haar te weten komt dan wanneer Wenzel voor een traditionelere vertelstructuur had gekozen.

‘Ik ben opeens geërgerd over de vele dingen die ik in mijn dagelijkse leven als vanzelfsprekendheden waarneem, hoewel het voor consumptiedoeleinden uit de VS geïmporteerde beelden zijn.’

De stijl van Wenzel is vervreemdend en het vele Engelse taalgebruik in haar tekst stoort soms, hoewel het op sommige punten duidelijk is dat de auteur het met opzet gebruikt om de invloed van de typisch Amerikaanse taal, waarin alles amazing is, extra betekenis te geven.

‘Je moet je paspoort dankbaar zijn. Dat document beschermt je meer dan welke queer BPOC-karatezelfverdedigingscursus ook.’

Het hoofdpersonage voelt schuld door niet wit maar toch geprivilegieerd te zijn vanwege haar Duitse paspoort. Wenzel weet thema’s als identiteit en het racisme in de geschiedenis in Duitsland maar ook de tot op vandaag de dag bestaande angst voor de opkomst van een nieuw rechts nationalisme en de Black Lives Matter beweging in de VS op indrukwekkende wijze te vangen en over te brengen op haar eigen unieke manier.

1000 kronkelwegen angst is een literair zeer interessante debuutroman die doet denken aan het werk van Bernardine Evaristo. Een heel eigen stem die gehoord wordt en een verhaal te vertellen heeft. De muzikaliteit en theatraliteit spatten van de pagina’s.