Een complexe fictieve biografie

Anne Enright woont en werkt in Dublin, waar ze ook geboren werd. Enright is een van de bekendste Ierse schrijvers van dit moment, verschillende werken van haar hand werden al naar het Nederlands vertaald, waaronder De samenkomst, waarmee ze in 2007 de Man Booker Prize won en Het groene pad. Haar nieuwste roman Actrice verscheen in vertaling door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap in 2020 bij De Bezige Bij.

Veel mensen zijn geïnteresseerd in het leven van de beroemde Ierse actrice Katherine O’Dell, maar er is niemand die haar van zo dichtbij heeft meegemaakt als haar dochter Norah. Zij kijkt terug op het leven van haar moeder, haar carrière, haar enorme roem en alles wat daarna komt. Langzaam ontdekt Norah hoe haar moeder echt was en wie de mensen om haar heen waren, dit alles heeft grotere gevolgen dan Norah had kunnen bedenken.

Hoewel Katherine O’Dell nadrukkelijk een fictief personage is, wekt Enright haar al in de eerste pagina’s tot leven, samen met haar carrière en de filmwereld waar ze deel van uitmaakt. Veel toneelstukken en filmscripts worden uitgebreid besproken en de lezer moet de neiging om al deze titels op te zoeken meerdere keren onderdrukken. Het verhaal van de beroemde actrice wordt op deze manier op een originele en eigenzinnige manier verteld.

Daarbij brengt het perspectief van haar dochter, die jaren na het overlijden van haar moeder haar verhaal doet, veel extra lagen met zich mee. Het leven van Katherine blijft leidend in het gehele verhaal, maar er zijn veel uitstapjes naar het leven van Norah zelf en zijsporen over mensen die dicht bij haar moeder stonden. Elk verhaal en elke beschrijving voegt echter iets essentieels toe aan de beleving en betekenis van het leven van de beroemde actrice.

‘Het moet een onzekere tijd zijn geweest. Ze vertelde weinig over de publieke aspecten van succes zoals die doorgaans zichtbaar zijn: applaus, ploffende flitslampjes, drommen bewonderaars bij de artiestenuitgang en witte bloemen waarvan de geur haar kleedkamer vulde. Waar ze wel over vertelde was het machtige, ontzaglijke slapen dat ze deed tussen haar mooie nieuwe lakens van geïmporteerd Amerikaans katoen.’

De schrijfstijl van Enright is er een met veel details, maar niet een van ‘beschrijvingen om de mooie beschrijvingen’. De zinnen lezen over het algemeen als opsommingen, waardoor er een cadans in het verhaal zit die de lezer af en toe dwingt om na een hoofdstuk een rustpauze in te lassen. Even op adem te komen en zich vervolgens weer helemaal te storten in de glamoureuze en tegelijk schijnheilige wereld van Katherine O’Dell.

Er zitten veel universele thema’s in dit werk van Enright, uiteraard is de meest prominente de relatie tussen moeder en dochter. Ook de tol van roem, de verslaving en de eenzaamheid van Katherine is duidelijk aanwezig. Seksueel misbruik, zowel binnen als buiten de kerk en wat we nu als #metoo zouden omschrijven is een derde belangrijk thema. Daarnaast is Actrice ook een Iers boek, een boek over de Ieren versus de Engelsen, over de katholieken versus de protestanten.

‘Katherine O’Dell werd prachtig oud. De verhaallijnen werden op een of andere manier doorschijnender, de actrice erachter scherper, pijnlijker aanwezig. Het was een omslachtig, langzaam afpellen van de kern, moeilijk om aan te zien.’

Katherine O’Dell heeft geen gemakkelijk leven gehad, ze was een vrouw die bewonderd en gebruikt werd in een wereld waarin mannen het voornamelijk voor het zeggen hebben. Enright heeft haar (fictieve) leven in al haar complexiteit weten te vangen in een bijzonder boek, een verhaal dat moeilijk weg te leggen en nog moeilijker te vergeten is.