Jaloezie en reflectie
De romancyclus Op zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust (1871-1922) is waarschijnlijk een van de bekendste uit de wereldliteratuur. Het vijfde deel in de cyclus, De gevangene, verscheen bij De Bezige Bij in 2018 in een nieuw jasje. Dit deel werd, net als de voorgaande delen, vertaald door Thérèse Cornips.
De oplettende lezer heeft aan het eind van het vierde deel, Sodom en Gomorra, al kunnen vaststellen dat de gevangene in kwestie in het vijfde deel van de serie Albertine zal zijn. Zij zit ‘opgesloten’ bij haar geliefde, de hoofdpersoon van Op zoek naar de verloren tijd, terwijl deze meer dan groen ziet van jaloezie en verdenkingen van haar liefde voor anderen (meisjes in dit geval).
Dit vijfde deel verscheen pas na het overlijden van Proust voor het eerst en er zijn dan ook opvallend veel voetnoten opgenomen die wijzen op fouten in het oorspronkelijke manuscript, personages die doodverklaard worden en verderop weer levend en wel hun entree maken, verwijzingen in ingelaste delen die niet overeenkomen met wat daaraan voorafgaat of wat er op volgt. De noten zijn vaak summier maar verhelderend, zeker waar het om incongruentie in de tekst gaat of om verwijzingen naar eerdere delen. Met het lezen van dit vijfde deel maakt de lezer kennis met een schrijver aan het werk, midden in zijn werk.
“Kunst ontleend aan de meest vertrouwde levensechtheid bestaat inderdaad, en haar domein is misschien het grootst. Maar het is desniettemin waar dat iets zeer boeiends, soms schoonheid, ontstaan kan uit een doen en laten voortspruitend uit een denkwereld die zo ver staat van alles wat wij voelen, van alles wat wij geloven, dat het ons niet eens lukt het te bevatten, dat het zich aan ons voordoet als een schouwspel zonder beweegredenen.”
Opvallend aan deel vijf van Prousts romancyclus is vooral het verschil in leeservaring met de andere delen, vooral aan het begin. Het hoofdpersonage heeft veel ruimte voor analyse en reflectie, er gebeurt nog steeds niet heel veel maar de gedachtegangen zijn interessanter en gemakkelijker te volgen zonder de vele namen en salonetiquette eromheen. Nog steeds lezen we natuurlijk veel uitweidingen over personages, maar ook steeds meer over gedachten en de omgeving, bijvoorbeeld over de verschillende venters die het hoofdpersonage op straat tegenkomt.
De trouwe lezers van de cyclus komen uiteraard ook weer inmiddels overbekende namen tegen. Proust heeft wederom veel aandacht voor taalgebruik bij verschillende personages en de ontwikkeling van taal. Homoseksualiteit komt terug, maar minder centraal en prominent dan in Sodom en Gomorra het geval was, en natuurlijk wordt er wederom verwezen naar de in De kant van Guermantes zo uitvoerig besproken Dreyfusaffaire. Tegen het einde van dit deel van de roman wordt het verhaal weer wat langdradiger en herkent de lezer qua stijl de vorige delen van de cyclus.
“Want ik hield verborgen dat zij in huis woonde en zelfs dat wij elkaar ooit bij mij thuis zagen, zo bang was ik dat een van mijn vrienden verliefd op haar werd, haar buiten zou opwachten, of dat, tijdens het moment van een ontmoeting in de gang of de antichambre, zij een teken kon geven en een afspraak maken.”
Jaloezie is een van de hoofdthema’s in De gevangene, evenals herinneringen en leugens. Het hoofdpersonage verdenkt Albertine van omgang met verschillende meisjes en probeert haar dit op allerlei manieren te laten bekennen, terwijl hij haar tegelijkertijd constant in de gaten houdt en als een gevangene behandelt. Het hoofdpersonage reflecteert op zijn eigen gedachten en gevoelens en dat maakt dit vijfde deel erg interessant.
Ook interessant is de beschrijving (die zo’n tien pagina’s in beslag neemt) van een muziekstuk dat het hoofdpersonage hoort en dat beschreven wordt in beeldende taal. Proust vergelijkt klanken met kleuren en gebruikt veel beeldende kunst metaforen om het muziekstuk te omschrijven. Voor lezers die geïnteresseerd zijn in de kunsten en de wisselwerking tussen verschillende kunstvormen is dat een heel waardevolle passage.
Hoewel het laatste deel van het boek wederom bikkelen is voor de lezer, is De gevangene zeker de moeite van het lezen waard en het helpt daarbij ook om de voorgaande delen gelezen te hebben. Langzaam raakt de lezer bekend met het taalgebruik en de opbouw die Proust hanteert en het is extra leuk om de opvallende elementen daarin te kunnen opmerken, op die manier krijgt de gehele romancyclus extra betekenis.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
