Franse politiek in het Parijs van de negentiende eeuw
De romancyclus ‘Op zoek naar de verloren tijd’ van Marcel Proust (1871-1922) is waarschijnlijk een van de bekendste uit de wereldliteratuur. Het derde deel in de cyclus, De kant van Guermantes, verscheen bij De Bezige Bij in een nieuw jasje. Dit derde deel werd vertaald door Thérèse Cornips.
Guermantes is een naam die de lezer van deel één zich vast nog weet te herinneren, het hoofdpersonage was als jongeling al gefascineerd door de hertog en de hertogin. In dit derde deel verhuist het hoofdpersonage samen met zijn grootmoeder en Françoise van Combray naar het Parijse hôtel de Guermantes. We hebben de jonge jaren achter ons gelaten en steeds meer verwijzingen naar gebeurtenissen in de toekomst steken de kop op gedurende het verhaal.
Net als de vertalingen van de eerdere delen (door Philippe Noble en Désirée Schyns) is dit derde deel in het Nederlands goed te lezen voor wie zich eraan durft te wagen. Deze keer mist de lezer echter de uitgebreide inleiding en het notenapparaat door Ieme van der Poel en Ton Hoenselaars. Wel heeft de vertaalster hier en daar een voetnoot opgenomen wanneer er een vertaalde passage uit een andere editie is opgenomen voor de volledigheid.
Een beetje achtergrondinformatie is niet overbodig bij het lezen van De kant van Guermantes, zo schrijft Proust over actuele ontwikkelingen in de Franse politiek, voornamelijk over de Dreyfus-affaire. Het antisemitisme in de wereld van Proust sprak al eerder uit de romans, maar met de talloze verwijzingen naar en discussies tussen verschillende personages over de veroordeling van de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus (1859-1935) bereikt dit thema in het derde deel een hoogtepunt.
Ook voor wie zich niet specifiek interesseert in de Franse krijgskunst, oorlogsvoering en de beschrijving van de Dreyfus-affaire is De kant van Guermantes een aanrader na de twee andere delen in de reeks. De lezer begint een beetje vertrouwd te raken met de schrijfstijl van Proust, evenals met zijn personages en de wereld die hij ons voorschotelt. Verwijzingen vallen op hun plek en de Parijse salons met alle etiquette en intriges beginnen al een beetje als thuis te voelen.
“De indruk die een persoon of een kunstwerk (of een vertolking) van een zeer uitgesproken karakter op je maakt staat op zichzelf. […], het oplettende brein ziet een met nadruk zich opdringende vorm voor zich waarvan het geen verstandelijk equivalent bezit, en waaruit het de onbekende grootheid moet halen. […] En om die reden zijn het, indien oprecht beluisterd, de werkelijk mooie stukken die het meest teleurstellen, omdat er in onze verzameling opvattingen niet een is die beantwoordt aan een individuele vorm.”
Het begin van het boek lijkt filosofischer dan de eerdere delen, Proust schrijft in algemeenheden en er volgen verhandelingen over dromen, het bewustzijn, herinneringen en schoonheid. Thema’s die de lezer intussen ook niet meer vreemd zullen voorkomen. Ook wijst de auteur de lezer er nogmaals op dat namen gedurende een mensenleven heel verschillende connotaties kunnen oproepen en dat niemand is wie hij lijkt te zijn.
“Woorden veranderen in de loop van eeuwen niet zo van betekenis als namen het in onze ogen binnen luttele jaren doen. Ons geheugen en hart zijn niet groot genoeg om trouw te zijn. Wij hebben, in onze gedachten van het moment, niet genoeg plaats om er de doden naast de levenden te bewaren.”
Vervolgens richt het verhaal zich weer op het leven in Parijs, de ziekte van de grootmoeder van het hoofdpersonage en de vooraanstaande salons waarin hij zich begeeft. In het laatste deel wordt in de salons druk gediscussieerd over de kunsten, de poëzie en proza van Victor Hugo en Émile Zola en de schilderkunst van Elstir en Frans Hals. De adellijke personen komen er echter niet altijd zonder kleerscheuren vanaf. Zo worden ze bekritiseerd door het feit dat Proust laat zien dat velen van hen dure woorden buiten enige context foutief gebruiken om intelligent over te komen.
“[…], zoals menigeen uit het volk dat zou hebben gezegd, want men kan naar den bloede prinselijk en naar de geest van lage komaf zijn.”
Op zoek naar de verloren tijd is een indrukwekkend werk, niet alleen qua omvang – ook dit derde deel telt weer meer dan 700 pagina’s – maar ook qua stijl en taalgebruik. De lezer stuit keer op keer op prachtige passages die meer dan de moeite waard zijn en ons ook nog van alles vertellen over het leven in Parijs aan het einde van de 19e eeuw. Ook De kant van Guermantes is, evenals zijn voorgangers, geen gemakkelijk boek. Het lezen van de gehele cyclus vergroot – zelfs al na drie delen - wel de bewondering voor de auteur en het werk.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
